غزل شماره 85 دیوان خواجه حافظ شیرازی | شرح و تفسیر

گویی از صحبتِ ما نیک به تَنگ آمده بود / بار بربست و به گَردش نرسیدیم و برفت

گویا که جانان از مصاحبت ما سخت به تنگ آمده بود که بار بَر بَست و رفت . چنان رفت که حتّی به گردش هم نرسیدیم یعنی گویی کدورتِ خاطری از ما پیدا کرده بود که با این عجله رفت و ما حتّی به گردش هم نرسیدیم . [ صحبت = مصاحبت / نیک = در لغت یعنی خوب امّا در این قبیل موارد به معنای محکم تعبیر می شود ]

بس که ما فاتحه و حِرزِ یمانی خواندیم / وز پی اش سورۀ اخلاص دمیدیم و برفت

هر چه ما فاتحه و دعای حرزِ یمانی خواندیم و سورۀ اخلاص به پشتِ سرش دمیدیم هیچ اثر نکرد و رفت . یعنی مرادمان از خواندن اینها انصراف جانان از سفر بود . امّا او منصرف نشد و رفت . خلاصه از فاتحه و خواندن دعای حرزِ یمانی هیچ فایده حاصل نشد و جانان رفت .

عشوه دادند که بر ما گذری خواهی کرد / دیدی آخر که چنین عشوه خریدیم و برفت

ما را فریب می داد که از حیطۀ ارادت و دوستی دور نخواهد شد ، دیدی که ناز و عشوۀ او را تحمل کردیم و با وجودِ این رفت . [ عشوه = فریب دادن دل ]

شد چمان در چمنِ حُسن و لطافت لیکن/ در گلستان وصالش نچمیدیم و برفت

در حالی که در چمن حُسن و لطافت می خرامید ، رفت . یا در چمنِ حُسن و لطافت خرامان شد . اما ما در باغِ وصالش قدمی برنداشتیم و او رفت . یعنی وصال جانان برای ما میسّر نشد و رفت . [ چمیدن = با ناز و تأنی راه رفتن ]

همچو حافظ همه شب ناله و زاری کردیم / کِای دریغا به وداعش نرسیدیم و برفت

سراسر شب را چون حافظ فریاد و فغان و ناله کردیم . حیفا که به وداعش نرسیدیم و رفت . یعنی جانان چنان با عجله رفت که تودیع میسرمان نشد یعنی مجالِ وداع نشد .

شرح و تفسیر غزل 84                    شرح و تفسیر غزل 86