شرح و تفسیر غزل شماره 75 دیوان سعدی شیرازی

غم ، شربتی ز خون دلم نوش کرد و گفت / این شادی کسی که در این دَور ، خرّم است

خون دلم را غم چونان شرابی نوشید و گفت : این جام را به سلامتی کسی می نوشم که در این روزگار شاد و خرّم است . [ نوش کردن = به لذّت نوشیدن / به شادی کسی = منظور به شادی نوشیدن شراب است و به اصطلاح امروز به سلامتی کسی شراب نوشیدن / دور = دوران ، روزگار و زمانه ]

تنها دل من گرفتار در غمان ؟ / یا خود در این زمانه دل شادمان کم است ؟

آیا در این زمانه فقط دل من اسیر اندوه است ؟ یا اصلاََ دل شادمان کم است ؟

زِاین سان که می دهد دل من دادِ هر غمی / انصاف ، مُلک عالَم عشقش مُسلّم است

این گونه که دل ، حقّ غم را ادا می کند و با هر غمی می سازد ، انصافاََ فرمانروایی سرزمین عشق به او سپرده خواهد شد . [ داد دادن = رسیدگی کردن و کاری را به خوبی انجام دادن  / انصاف = انصافاََ ، از روی داد ، به راستی / مُلک = فرمانروایی ، سلطنت ]

دانی خیال روی تو در چشم من چه گفت ؟ / آیا چه جاست این که همه روزه با نم است ؟

آیا می دانی که تصویر خیالی چهرۀ تو که در دیدگان جای گرفته بود ، به من چه گفت ؟ گفت : این چشم چه جایی است که هر روزه تر و مرطوب است ؟ [ نم = تر ]

خواهی چو روزِ روشن دانی تو حال من ؟ / از تیره شب بپرس که او نیز مَحرم است

اگر می خواهی حال من چون روز روشن بر تو آشکار گردد ، از شب تیره بپرس ، زیرا شبان تیره محرم سیاه روزی های من بوده است و من بارها در دل شب از تیره روزی خود نالیده ام . [ محرم = رازدار ]

ای کاشکی میان من استیّ و دلبرم / پیوندی این چنین که میان من و غم است

ای کاش این پیوند محکم و استواری که میان من و اندوه وجود دارد ، در میان من و دلبر من بسته می شد . [ من استی = من می بود ]

شرح و تفسیر غزل 74                     شرح و تفسیر غزل 76