سبب دانستن ضمیرهای خلق | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
سبب دانستن ضمیرهای خلق | شرح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر پنجم ابیات 2812 تا 2816
نام حکایت : حکایت شیخ محمد سررزی غزنوی که هفت سال روزه داشت
بخش : 8 از 19 ( سبب دانستن ضمیرهای خلق )
خلاصه حکایت شیخ محمد سررزی غزنوی که هفت سال روزه داشت
در شهر غزنین شیخ زاهدی مقیم بود با نام محمّد و لقب سَررَزی . وی هفت سال متوالی روزه داشت و هر روز با برگ های درخت رز افطار می کرد . او در این دورانِ پُر ریاضت ، عجایب شگرفی از حضرت حق دید . ولی بدین امر قانع نبود و دوست داشت که جمالِ الهی را شهود کند . او در اثنای ریاضاتِ خود از بقای مادّی خویش ملول و دل سیر شد . پس بر ستیغِ کوهی رفت و گفت : خداوندا ، یا جمالِ بی مثالت را بر من بنما . یا خود را از بالای این کوه به زمین خواهم افکند . از حضرت حق بدو الهام شد که هنوز هنگامِ دیدارِ من نرسیده است . و اگر خود را به زمین افکنی نخواهی مُرد . شیخ از فرطِ عشق و …
متن کامل ” حکایت شیخ محمد سررزی غزنوی که هفت سال روزه داشت “ را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
متن کامل ابیات سبب دانستن ضمیرهای خلق
ابیات 2812 الی 2816
2812) چون دلِ آن آب زینها خالی است / عکسِ روها از برون در آب جَست
2813) پس تو را باطن مصفّا ناشده / خانه پُر از دیو و نَسناس و دَده
2814) ای خری ز استیزه مانده در خری / کی ز ارواحِ مسیحی بو بَری ؟
2815) کی شناسی گر خیالی سَر کُند / کز کدامین مَکمَنی سَر بر کُند ؟
2816) چون خیالی می شود در زُهد ، تن / تا خیالات از درونه رُوفتَن
شرح و تفسیر سبب دانستن ضمیرهای خلق
چون دلِ آن آب زینها خالی است / عکسِ روها از برون در آب جَست
چون درون آن آب از اینها (خس و خاشاک) خالی است . پس تصویر موجودات خارج در آن آب منعکس می شود . یعنی وقتی قلب خود را از اوهام و خیالات دنیوی پاک کنی حقایق اشیاء بر صفحۀ قلبت منکشف می شود . [ حکیم سبزواری گوید : یعنی چون وجود به صفای فطری بازگردد آینۀ جهان نما شود . شأن آینه آن است که صورت ها را نشان دهد ( شرح اسرار ، ص 390 ) ]
پس تو را باطن مصفّا ناشده / خانه پُر از دیو و نَسناس و دَده
پس تا قلبِ تو صفا نیافته خانۀ درونت آکنده از دیو و نسناس و درندگان است . [ نسناس = شرح بیت 761 دفتر چهارم ]
ای خری ز استیزه مانده در خری / کی ز ارواحِ مسیحی بو بَری ؟
ای خری که به سبب عِناد و ستیز در نادانی مانده ای . کی ممکن است که از روح های مسیحایی آگاه شوی ؟ یعنی ای خر صفت تو به سبب لجاجت نمی توانی عارفان روشن بین را که دَمِ مسیحایی دارند بشناسی .
کی شناسی گر خیالی سَر کُند / کز کدامین مَکمَنی سَر بر کُند ؟
اگر خیالی در قلبت پدید آید کی ممکن است که دریابی این خیال از کدام یک از نهانگاههای روح تو برآمده است ؟ ( مَکمَن = نهانگاه ) [ منظور بیت : آنانکه قلب خود را صفا نداده اند . ای بسا خواطر شیطانی را با خواطر رحمانی اشتباه گیرند . در آیه 104 سورۀ کهف آمده است « … و می پنداشتند که نکوکاری می کنند » ]
چون خیالی می شود در زُهد ، تن / تا خیالات از درونه رُوفتَن
برای آنکه خیالات و خواطر غیر الهی از وجود آدمی زدوده شود . باید جسم در امرِ زُهد و پرهیزگاری مانند خیال شود . یعنی جسم را باید آنقدر به زُهد و ریاضت عادت دهی که بسیار باریک و لاغر شود . [ مولانا در بیت 69 دفتر اوّل می گوید :
می رسید از دُور مانندِ هِلال / نیست بود و هست بر شکلِ خیال ]
دکلمه سبب دانستن ضمیرهای خلق
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر پنجم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
