شرح و تفسیر غزل شماره 6 دیوان حافظ شیرازی در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر غزل شماره 6 دیوان حافظ شیرازی
شاعر : شمس الدین محمد حافظ شیرازی
کتاب : دیوان اشعار
قالب شعر : غزل
آدرس شعر : دیوان اشعار حافظ شیرازی غزل شماره 6
1) به ملازمان سلطان که رساند این دعا را / که به شکر پادشاهی ز نظر مران گدا را
2) ز رقیب دیو سیرت به خدای خود پناهم / مگر آن شهاب ثاقب مددی دهد خدا را
3) مژه سیاهت ار کرد به خون ما اشارت / ز فریب او بیندیش و غلط مکنم نگارا
4) دل عالمی بسوزی چو عذار بر فروزی / تو از این چه سود دازی که نمیکنی مدارا
5) همه شب در این امیدم که نسیمِ صبحگاهی / به پیامِ آشنایان بنوازد آشنا را
6) چه قیامت است جانا که به عاشقان نمودی / دل و جان فدای رویت بنما عذارِ ما را
7) به خدا که جرعه ای ده تو به حافظِ سحرخیز / که دعای صبحگاهی اثری کند شما را
شرح و تفسیر غزل شماره 6 دیوان حافظ شیرازی
به ملازمان سلطان که رساند این دعا را / که به شکر پادشاهی ز نظر مران گدا را
به مصاحبان جانان این تقاضا و تمنا را چه کسی می رساند که به شکرانه سلطنت یعنی شکرانه زیبایی ، عاشق مسکینی چون مرا از نظر دور مدار . [ مراد از «که» در مصراع اول اسم است به معنی چه کسی و «که» در مصراع دوم حرف بیان است . مراد از «سلطان» جانان است و مراد از «ملازمان» مصاحبان می باشد . کلمه «دعا» مدعا و مطلوب را می رساند ]
ز رقیب دیو سیرت به خدای خود پناهم / مگر آن شهاب ثاقب مددی دهد خدا را
از رقیب دیو سیرت یعنی رقیبی که خوی شیطانی دارد به سرور و آقای خود پناه می برم یعنی به جانان خود پناهنده می شوم . شاید که آن شهاب ثاقب یعنی جانان ، کمکی به من بنماید و محض رضای خدا با شراره های خود ، رقیب را بسوزاند و محو نماید . [ دیو = شیطان . سیرت = خُلق و خوی . پناهم = التجا می برم . مگر = شاید . شهاب = آتش پاره ای مشتعل است از کرۀ نار که در نزدیکی فلک قرار دارد بعضی افراد از روی بی اطلاعی شهاب را ستاره تصور کرده اند و گویند ستاره ای افتاد . ثاقب = مشتعل و سوزان که شهاب ثاقب به معنی شهاب سوزان است . خدای = بزرگ ، سرور ، آقا و صاحب که در شعر قدما خیلی بکار رفته است ]
مژه سیاهت ار کرد به خون ما اشارت / ز فریب او بیندیش و غلط مکن نگارا
اگر مژگان سیاهت به ریختن خون ما اشاره کرد . مواظب گول و فریب او باش و کار غلط مکن ای نگار . یعنی اگر مژگان سیاهت برای ریختن خون ما ، مکر و حیله بکار برده و فریبت داد. گول او را مخور و از فریبش غافل مشو ، چه اگر ما را بکشی بعد از کشتن ما پشیمان می شوی زیرا عاشقی چون ما دیگر پیدا نمی کنی .
دل عالمی بسوزی چو عذار برفروزی / تو از این چه سود داری که نمیکنی مدارا
دل عشاق بسیاری را می سوزانی وقتی گونه های خود را می افروزی . یعنی وقتی سرخ می شوی نمی دانم از این کار چه فایده می بری که مدارا نمی کنی . حاصل اینکه از زیبا ساختن خود و از سوزاندن دل عشاق چه سود و چه نفعی به تو می رسد که با آنان مدارا نمی کنی و هر کدام را به خدمت نمی گماری . [ عذار = اکثر شعرا آن را به معنای رخ بکار می برند و کلمه برفروزی قرینه است برای همین معنا . چون سرخ شدن در رخ است ]
همه شب در این امیدم که نسیمِ صبحگاهی / به پیامِ آشنایان بنوازد آشنا را
تمامی شب را به این امید می گذرانم که نسیمِ صبح از آشنایی برایم پیامِ محبت بیاورد تا مایه نوازش و تسلای خاطرم گردد .
چه قیامت است جانا که به عاشقان نمودی / دل و جان فدای رویت بنما عذارِ ما را
هولِ دشوار رستاخیز را با هجران خود در دل های مهرورزان پدید آوردی ، جان و دل فدای رخسار تو باد . روی نهان مکن . [ نمودی = نمودار مکن ]
به خدا که جرعه ای ده تو به حافظ سحرخیز / که دعای صبحگاهی اثری کند شما را
برای خاطر خدا به حافظ سحرخیز از باده وصل ات و یا از باده حُسن ات جرعه ای بده تا دعایی که هنگام صبح می کند برای شما اثری داشته باشد . زیرا برای مستجاب شدن دعاها ، وقت سحر اشرف اوقات است .
دکلمه غزل شماره 6 دیوان حافظ شیرازی
دکلمه غزل شماره 6 دیوان حافظ شیرازی
به اتفاق تذکره نویسان لقب اصلی او شمس الدین است و آن از بیت ذیل که از قطعه در تاریخ وفات اوست برمی آید :
به سوی جنت اعلی روان شد / فرید عهد ، شمس الدین محمد
نویسنده مقدمۀ دیوان حافظ او را «شمس الملة و الدین» یاد کرده و یکی از دیوانهای چاپی حافظ «شمس الدین والدنیا» نوشته ، بدیهی است که لقب او همان شمس الدین بوده و «ملت» و «دنیا» زائد است .
پس از وفات او اهلِ ذوق و عرفان وی را با القاب ذیل خوانده و ستوده اند .
بلبل شیراز ، لسان الغیب ، خواجۀ عرفان ، خواجه شیراز ، ترجمان الحقیقت ، کاشف الحقایق ، ترجمان الاسرار ، مجذوب سالک ، ترجمان السان و غیره . نام وی به اتفاق همه صاحبان تذکره ، محمد است و آن از بیت ذیل که از قطعه در تاریخ وفات اوست ، تایید می شود .
یگانه سعدی ثانی ، محمدِ حافظ / از این سراچه فانی به دارِ راحت رفت
تخلص خواجه ، حافظ است . و …
متن کامل زندگینامه شمس الدین محمد حافظ شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
ا
متن کامل معرفی جامع کتاب دیوان اشعار حافظ شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح سودی بر حافظ – جلد اول – ترجمۀ عصمت ستارزاده – انتشارات نگاه
سپاس اژ توضیحاتتون
سلام.وبسایتتون خیلی خوب و مفیده.به کارتون ادامه
بدین
متشکر از سایت خوبتون
سلام و سپاس از شرح و تفسیر عالی مختصر و مفیدتون