شرح و تفسیر غزل شماره 23 دیوان حافظ شیرازی در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر غزل شماره 23 دیوان حافظ شیرازی
شاعر : شمس الدین محمد حافظ شیرازی
کتاب : دیوان اشعار
قالب شعر : غزل
آدرس شعر : شرح و تفسیر غزل شماره 23 دیوان حافظ شیرازی
1) خیال روی تو در هر طریق همره ماست / نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست
2) به رغم مدعیانی که منع عشق کنند / جمال چهره تو حجت موجه ماست
3) ببین که سیب زنخدان تو چه می گوید / هزار یوسف مصری فتاده در چه ماست
4) اگر به زلف دراز تو دست ما نرسد / گناه بخت پریشان و دست کوته ماست
5) به حاجب در خلوت سرای خاص بگو / فلان ز گوشه نشینان خاک درگه ماست
6) به صورت از نظر ما اگر چه محجوب است / همیشه در نظر خاطر مرفه ماست
7) اگر به سائلی حافظ دری زند بگشای / که سالهاست که مشتاق روی چون مه ماست
شرح و تفسیر غزل شماره 23 دیوان حافظ شیرازی
خیال روی تو در هر طریق همره ماست / نسیم موی تو پیوند جان آگه ماست
در هر حالی که باشیم ، خیال روی تو از مخیلۀ ما خارج نمی شود و همراه ما است . و بویش جزو جانِ آگه ما گشته و از آن جدا نمی شود . خلاصه در هر حال که باشم بوی خوش مویت از دماغ جان محو نمی شود .
به رغم مدعیانی که منع عشق کنند / جمال چهره تو حجت موجه ماست
به کوری مدعیانی که عشق را منع می کنند . یعنی عشق را انکار می کنند . برای ردِ انکار آنها ، زیبایی صورت تو حجتِ قاطع ماست . زیرا هر که روی تو را بیند مسلماََ گرفتار عشقت گشته و عاشق می شود . پس به این ترتیب منع منکرِ عشق تو رد می شود و دیگر مجالی برای نزاع پیدا نمی کند . [ رغم = به معنای کوری چشم است و رشک هم معنی می دهد . مدعیانی = رقیبان . حجت موجه = حجت صحیح ]
ببین که سیب زنخدان تو چه می گوید / هزار یوسف مصری فتاده در چه ماست
ببین سیب زنخدانت چه می گوید ؟ می گوید : چون یوسف مصری هزار محبوب ، به عشق من گرفتار است .
اگر به زلف دراز تو دست ما نرسد / گناه بخت پریشان و دست کوته ماست
اگر به زلف دراز تو دست مان نمی رسد . گناهِ بخت پریشان ما و دست کوته ماست . یعنی اگر وصلت برای مان میسر نمی شود از نقص طالع ما و دست تنگی ما است . خلاصه تو عالی جنابی و به فقرا التفات نداری . [ کوته = مخفف کوتاه و ضد دراز است و کوته دستی کنایه از فقر است ]
به حاجب در خلوت سرای خاص بگو / فلان ز گوشه نشینان خاک درگه ماست
به دربانانِ خلوت سرای خاص بگو ، فلانی از گوشه نشینان خاکِ درگاهِ ما است . [ حاجب = دربانان ]
به صورت از نظر ما اگر چه محجوب است / همیشه در نظر خاطر مرفه ماست
(همان فلان مذکور در بیت قبل) اگر چه به ظاهر از نظر ما محجوب و دور و از ما مهجور است اما دائماََ در نظر خاطر مرفه ما است . یعنی اگر به ظاهر از ما دور و مهجور است اما هیچ وقت از خاطرمان فراموش نمی شود و همیشه در نظرمان مجسم است . خلاصه بُعدِ صوری مانع محبت باطن نمی شود . [ به صورت = به ظاهر . محجوب = در اینجا به معنای دور و مهجور است . همیشه = دائم . مرفه = زندگی را راحت گذراندن ]
اگر به سائلی حافظ دری زند بگشای / که سالهاست که مشتاق روی چون مه ماست
اگر حافظ به طریق گدایی دری بزند . در را باز کن . زیرا سالهاست که علاقه مند و مشتاق روی چون ماه است . یعنی مدتهاست حافظ از جمله عشاقی است که گرفتار عشق ما است . [ به سائلی = به گدایی ]
دکلمه غزل شماره 23 دیوان حافظ شیرازی
دکلمه غزل شماره 23 دیوان حافظ شیرازی
به اتفاق تذکره نویسان لقب اصلی او شمس الدین است و آن از بیت ذیل که از قطعه در تاریخ وفات اوست برمی آید :
به سوی جنت اعلی روان شد / فرید عهد ، شمس الدین محمد
نویسنده مقدمۀ دیوان حافظ او را «شمس الملة و الدین» یاد کرده و یکی از دیوانهای چاپی حافظ «شمس الدین والدنیا» نوشته ، بدیهی است که لقب او همان شمس الدین بوده و «ملت» و «دنیا» زائد است .
پس از وفات او اهلِ ذوق و عرفان وی را با القاب ذیل خوانده و ستوده اند .
بلبل شیراز ، لسان الغیب ، خواجۀ عرفان ، خواجه شیراز ، ترجمان الحقیقت ، کاشف الحقایق ، ترجمان الاسرار ، مجذوب سالک ، ترجمان السان و غیره . نام وی به اتفاق همه صاحبان تذکره ، محمد است و آن از بیت ذیل که از قطعه در تاریخ وفات اوست ، تایید می شود .
یگانه سعدی ثانی ، محمدِ حافظ / از این سراچه فانی به دارِ راحت رفت
تخلص خواجه ، حافظ است . و …
متن کامل زندگینامه شمس الدین محمد حافظ شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
ا
متن کامل معرفی جامع کتاب دیوان اشعار حافظ شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح سودی بر حافظ – جلد اول – ترجمۀ عصمت ستارزاده – انتشارات نگاه
