دریافتن طبیب الهی امراض دل و دین مرید را | شرح و تفسیر

تا ز قاروره همی بینند حال / که ندانی تو از آن رو اِعتلال

بطوری که از طریقِ آزمایش ادرار ، حالِ تو را تشخیص می دهند در حالی که تو بدان طریق نمی توانی نوعِ بیماری و کسالت خود را تشخیص دهی . ( قاروره = شیشه مدوّری به شکلِ مثانه که ادرارِ مریض را در آن می گرفتند ، مجازاََ به معنی ادرارِ بیمار است / اِعتلال = بیماری ، بیمار شدن )  [ اطبای قدیم ، رنگ ادرار را ( به شرط آنکه بیمار طعامِ رنگین نخورده باسد ) به چند دسته تقسیم می کردند : زرد ، سرخ ، سبز ، سیاه و سفید . زنگِ زرد را نیز به شش دسته تقسیم می کردند که از آن میان رنگِ لیموییِ ادرار را نشان سلامتی دستگاهِ گوارش می دانستند . همچنین ادرار را از حیثِ قوام به سه دسته رقیق ، غلیظ و معتدل تقسیم می نمودند . رقّتِ ادرار را نشانِ ضعفِ کلیه و یا سدّه و یا آشامیدن آبِ فروان و یا سردی مزاج می شمردند . و غلظتِ آن را علامتِ فزونی اخلاط و یا ناپختگی و فقدانِ تصفیۀ ادرار . و اعتدالِ قوامِ ادرار را علامت ، پختگی کاملِ فضولات می دانستند ( قانونچه ، ص 69 ) ]

هم ز نبض و هَم ز رنگ و  هَم ز دَم / بو بَرند از تو به هر گونه سَقَم

طبیبان همچنین از نوعِ ضربان نبض و رنگِ صورت و نوعِ نَفَس کشیدن تو به هر نوع بیماری پی می بَرَند . [ سَقَم = بیماری / دَم = در زبان عربی به معنی خون است . این معنا نیز می تواند درست باشد زیرا خون ، یکی از طرقِ آزمایش اطبا می باشد . ]

پس طبیبانِ الهی در جهان / چون ندانند از تو بی گفتِ دهان ؟

حال که این مقدمه را دانستی پس چطور ممکن است که طبیبانِ الهی در این جهان با وجودِ حرف نزدن تو از احوالِ تو با خبر نشوند ؟ [ وقتی که طبیبانِ جسم از طریق آزمایشات به بیماری تو واقف می شوند . طبیبان الهی بی آنکه تو حرفی زده باشی به احوالِ درونی تو آگاه می شوند . زیرا آنان ضمیرِ اشخاص را فوراََ می خوانند . ]

هم ز نبضت ، هم ز چشمت ، هم ز رَنگ / صد سَقَم بینند در تو بیدرنگ

طبیبانِ الهی از طریقِ نبضِ تو ، یعنی از طریقِ حرکاتِ نبضِ تو و از حالتِ چشم و طرزِ نگاهِ تو و نیز از طریقِ رنگِ تو ، یعنی از حالتِ چهره ات فوراََ صد نوع بیماری اخلاقی و روحی را در وجودت تشخیص می دهند .

این طبیبانِ نو آموزند خَود / که بدین آیاتشان حاجت بُوَد

این طبیبانِ جسم ، مبتدی و تازه کارند . زیرا برای تشخیصِ بیماری به علائمی که گفتیم نیاز دارند .

کاملان ، از دُور نامت بشنوند / تا به قعرِ باد و بودت در دَوَند

امّا طبیبانِ کامل ، یعنی اطبای روحانی به اینگونه ابزار و واسطه نیاز ندارند . زیرا همینکه نامِ تو را از دور بشنوند تا اعماقِ وجودِ تو رسوخ می کنند و از حالِ درونِ تو مطّلع می شوند . [ باد و بود = هستی ، وجود و لوازم آن ]

بلکه پیش از زادنِ تو سال ها / دیده باشندت تو را با حال ها

بلکه احوالِ تو را سال ها پیش از زاده شدنت دیده اند و از آن اطلاع یافته اند . [ چنانکه در حکایت بعد بیان می شود که بایزید بسطامی از وجودِ شیخ ابوالحسنِ خَرقانی و احوالِ او خبر داده است . در حالی که فاصلۀ وفاتِ بایزید تا تولّدِ خرقانی قریب به صد سال بوده است . ]

شرح و تفسیر بخش قبل                  شرح و تفسیر حکایت بعد