باز جواب گفتن امیر به شفیعان و همسایگان زاهد | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
باز جواب گفتن امیر به شفیعان و همسایگان زاهد | شرح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر پنجم ابیات 3583 تا 3590
نام حکایت : حکایت آن امیر که به غلام گفت مَی بیآر رفت و سبوی مَی آورد
بخش : 8 از 14 ( باز جواب گفتن امیر به شفیعان و همسایگان زاهد )
خلاصه حکایت آن امیر که به غلام گفت مَی بیآر رفت و سبوی مَی آورد
در دوران گذشته امیری بود میگسار . شبی ناگهان بر او مهمان سر رسید . امیر به غلامش گفت : کوزه ای بردار و نزدِ فلان عیسوی برو و شرابی ناب بخر و به اینجا بیاور . غلام شتابان رفت شراب را خرید و به سوی خانۀ امیر بازگشت . در راه زاهدی به غلام برخورد کرد و به او ظنین شد . گفت : ای غلام در کوزه چه داری ؟ غلام گفت : شرابی خریده ام و برای فلان امیر می برم . زاهد گفت : مگر مردِ خدا شراب هم می خورد ؟ پس سنگی برداشت و بر کوزه زد و شراب بر زمین ریخت و غلام ترسان و دست خالی به خانۀ امیر دوید . امیر با تعجب …
متن کامل ” حکایت آن امیر که به غلام گفت مَی بیآر رفت و سبوی مَی آورد “ را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
متن کامل ابیات باز جواب گفتن امیر به شفیعان و همسایگان زاهد
ابیات 3583 الی 3590
3583) گفت : نه نه ، من حریفِ آن مَی ام / من به ذوقِ این خوشی قانع نی ام
3584) من چنان خواهم که همچون یاسمین / کژ همی گردم چنان گاهی چنین
3585) وارهیده از همه خوف و امید / کژ همی گردم به هر سو همچو بید
3586) همچو شاخِ بیدِ گردان چپّ و راست / که ز بادش گونه گونه رقص هاست
3587) آنکه خُو کرده ست با شادیِّ مَی / این خوشی را کی پسندد خواجه هَی ؟
3588) انبیا ز آن زین خوشی بیرون شدند / که سِرشته در خوشیِّ حق بُدند
3589) زآنکه جانشان آن خوشی را دیده بود / این خوشی ها پیششان بازی نمود
3590) با بُتِ زنده کسی چون گشت یار / مُرده را چون در کشد اندر کنار ؟
شرح و تفسیر باز جواب گفتن امیر به شفیعان و همسایگان زاهد
گفت : نه نه ، من حریفِ آن مَی ام / من به ذوقِ این خوشی قانع نی ام
امیر به جماعت شفاعت کننده گفت : نه ، نه . من رفیق و همراه آن شرابم . من به لذّات این خوشی قناعت نمی کنم . یعنی به لذّات جسمانی که مقصد اقصای دنیا پرستان است التفات نمی کنم . [ همانطور که قبلاََ گفته شد مراد از «امیر» در این ابیات انسان کامل است که به پدیده های سخیف و مبتذل زندکی توجّهی ندارد . ]
من چنان خواهم که همچون یاسمین / کژ همی گردم چنان گاهی چنین
من می خواهم مانند گُل یاسمن چنان باشم که گاه به این سمت مایل شوم و گاه بدان سمت . [ عارف گاه به جهان برین توجه می کند و گاه به جهان فرودین . اما به هر جا بنگرد رویِ حضرت حق بیند . ]
وارهیده از همه خوف و امید / کژ همی گردم به هر سو همچو بید
و از همه گونه بیم و امید رها شوم و همچون درخت بید به هر طرف خم گردم . [ بید = نوعی درخت بی میوه و سایه دار که انواع مختلف دارد . ]
همچو شاخِ بیدِ گردان چپّ و راست / که ز بادش گونه گونه رقص هاست
مانند شاخۀ درخت بید که با وزیدن باد به رقص های گوناگون می پردازد و به چپ و راست می رود . [ در این دو بیت اخیر لطافت حال عارف به لطافت و نرمی درخت بید و شاخه های آن تشبیه شده است . بنابراین روح عارف نرم و منعطف است . نه همچون قشریان ، خشک و متحجّر . و نه همچون دنیا پرستان سرد و منجمد . ]
آنکه خُو کرده ست با شادیِّ مَی / این خوشی را کی پسندد خواجه هَی ؟
ای خواجه کسی که مزاجش با نشاط شراب حق عادت کرده ، خوشی های ظاهری و مبتذل را کی ممکن است که بپنسدد ؟ یعنی نمی پسندد .
انبیا ز آن زین خوشی بیرون شدند / که سِرشته در خوشیِّ حق بُدند
پیامبران از آنرو از خوشی های ظاهری و مبتذل دنیوی رخ برتافتند که در نشاط و خوشی حقیقی و معنوی پرورش یافته بودند .
زآنکه جانشان آن خوشی را دیده بود / این خوشی ها پیششان بازی نمود
زیرا روح آنان مزۀ خوشی های معنوی را چشیده بود . در نتیجه خوشی های دنیوی در نظرشان بازیچه ای بیش نبود .
با بُتِ زنده کسی چون گشت یار / مُرده را چون در کشد اندر کنار ؟
برای مثال ، کسی که با معشوقی زنده یار و دمساز باشد . چگونه ممکن است که جسدِ مُرده ای را در آغوش کشد ؟ [ پس جمیع عشق های دنیوی و شیفتگی های جنون آمیز به مظاهر فریبندۀ دنیا نوعی مُرده پرستی است . عشق حقیقی ، عشق بر معشوق لایزال است . ]
دکلمه باز جواب گفتن امیر به شفیعان و همسایگان زاهد
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر پنجم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
