قصد کردن غزان به کشتن مردی تا آن دگر بترسد | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
قصد کردن غزان به کشتن مردی تا آن دگر بترسد | شرح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر دوم ابیات 3046 تا 3058
نام حکایت : هندو که با یار خودش جنگ می کرد بر کاری
بخش : 2 از 3 ( قصد کردن غزان به کشتن مردی تا آن دگر بترسد )
خلاصه حکایت منافقان و مسجد ضرار ساختن ایشان
چهار نفر هندی به مسجدی وارد می شوند و به نماز می ایستند . در اثنای نماز مؤذنی وارد می شود . یکی از آن چهار تن در وسطِ نماز به حرف می آید و به او می گوید : مگر وقتِ نماز شده است ؟ رفیق او در اثنای نماز این حرف را می شنود و برای اینکه وی را متوجه کار خلافِ خود کند به او می گوید : حالا که وسطِ نماز حرف زدی ، …
متن کامل « حکایت هندو که با یار خودش جنگ می کرد بر کاری » را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
متن کامل اشعار قصد کردن غزان به کشتن مردی تا آن دگر بترسد
ابیات 3046 الی 3058
3046) آن غُزانِ ترکِ خون ریز آمدند / بهرِ یغما ، در یکی دِه دَر شدند
3047) دو کس از اَعیانِ آن دِه یافتند / در هلاکِ آن یکی بشتافتند
3048) دست بستندش که قربانش کنند / گفت : ای شاهان و ارکانِ بلند
3049) قصدِ خونِ من به چه رُو می کنید ؟ / از چه آخِر تشنۀ خونِ منید ؟
3050) چیست حکمت ؟ چه غرض در کُشتنم ؟ / چون چنین درویشم و ، عریان تَنَم
3051) گفت : تا هیبت بر این یارت زند / تا بترسد او و ، زَر پیدا کند
3052) گفت : آخِر او زِ من مسکین ترست / گفت : قاصد کرده است او را زَر است
3053) گفت : چون وهم است ، ما هر دو یکیم / در مقامِ امتحان و در شَکیم
3054) خود وَرا بکشید اوّل ای شهان / تا بترسم من ، دهم زَر را نشان
3055) پس کرم های الهی بین که ما / آمدیم آخِر زمان در انتها
3056) آخرینِ قرن ها ، پیش از قرون / در حدیثِ آخِرون السّابِقُون
3057) تا هلاکِ قومِ نوح و قومِ هود / نادیِ رحمت به جانِ ما نمود
3058) کُشت ایشان را که ما ترسیم از او / ور خود این برعکس کردی ، وایِ تو
شرح و تفسیر قصد کردن غزان به کشتن مردی تا آن دگر بترسد
مولانا چون در ابیات اخیر مسئلۀ عبرت آموزی از اسلاف را طرح کرده ، در بسطِ آن حکایتی کوتاه آورده است :
مهاجمانِ ترک به روستایی حمله آوردند و دو تن از اغنیا را اسیر کردند و چون گنجخانه خود را لو ندادند ، مهاجمان تصمیم گرفتند یکی از آن دو را بکُشند تا دیگری به محلِ اختفای زُر و سیم اعتراف کند . اسیری که در معرضِ کُشته شدن بود به مهاجمان گفت : او که مال و مکنتی ندارد که جای آن را به شما نشان دهد . مهاجمان گفتند : او صاحبِ زَر وسیم فراوان است ولی خود را به فقر زده است . اسیر گفت : حال که وضعیت حقیقی من و او موردِ تردید است . شما رفیقم را بکُشید تا من از قتلِ او ترسان شوم و از سرنوشتِ او عبرت بگیرم و جای زر و سیم را نشان دهم . غرض اینکه اگر از فرجامِ دیگران ، نیک عبرت آموزی شود آدمی را از تباهی می رهاند . چنانکه اگر با دیدۀ عبرت به اسلاف نگریسته شود می توان از بسیاری از خطاها مصون ماند .
آن غُزانِ ترکِ خون ریز آمدند / بهرِ یغما ، در یکی دِه دَر شدند
ترکانِ آدمکُشِ غُز برای چپاول به یکی از روستاها وارد شدند . [ غُز = نامی است که تازیان به قبیلۀ ترکانِ اُغُز داده اند . ظاهراََ قومِ بزرگی بوده که در قرنِ ششم ، همۀ قبایل ساکنِ چین تا دریای سیاه را به صورتِ امپراطوری واحدی از صحرانشینان درآورد ( اعلام معین ، ج 2 ، ص 1248 ) سلجوقیان از این طایفه پدید آمدند ( دورۀ تاریخ ایران ، ص 307 ) ]
دو کس از اَعیانِ آن دِه یافتند / در هلاکِ آن یکی بشتافتند
آن ترکان ، دو نفر از اشرافِ آن دِه را پیدا کردند و خواستند که یکی از آن دو نفر را بکُشند .
دست بستندش که قربانش کنند / گفت : ای شاهان و ارکانِ بلند
دستِ او را بستند تا مقتولش سازند ولی او گفت : ای شاهان و بلند پایگان . [ ادامه معنا در بیت بعد ]
قصدِ خونِ من به چه رُو می کنید ؟ / از چه آخِر تشنۀ خونِ منید ؟
چرا می خواهید خونِ مرا بریزید ؟ آخر چرا تشنۀ خونِ من هستید ؟
چیست حکمت ؟ چه غرض در کُشتنم ؟ / چون چنین درویشم و ، عریان تَنَم
دلیل و غرضِ شما در کُشتن من چیست ؟ در حالی که من فردی بینوا و برهنه هستم .
گفت : تا هیبت بر این یارت زند / تا بترسد او و ، زَر پیدا کند
یکی از ترکان گفت : به خاطر اینکه رفیقت بترسد و جایِ طلاها را نشان دهد .
گفت : آخِر او زِ من مسکین ترست / گفت : قاصد کرده است او را زَر است
آن شخصِ اسیر گفت : آخر رفیقم از من بینواتر است . آن ترک گفت : او عمداََ خود را بینوا نشان می دهد ولی واقعاََ صاحبِ طلا و ثروت است . [ قاصد کردن = کاری را عمداََ انجام دادن ]
گفت : چون وهم است ، ما هر دو یکیم / در مقامِ امتحان و در شَکیم
شخصِ اسیر گفت : از آنجا که حالِ من و رفیقم برای شما یقیناََ آشکار نیست . بلکه گمان می رود که چنین و چنان باشیم . پس هر دو نفرِ ما وضعی یکسان داریم زیرا هر دو در مقامِ احتمال و شک هستیم . [ بینوایی من و توانگری او ، امری احتمالی و گمانی است . ]
خود وَرا بکشید اوّل ای شهان / تا بترسم من ، دهم زَر را نشان
بنابراین ای شاهان ، ابتدا رفیقم را بکُشید تا من بترسم و جای طلاها را نشان دهم .
پس کرم های الهی بین که ما / آمدیم آخِر زمان در انتها
نتیجه گیری حکایت : اینک به کرمِ خداوندی نگاه کن که ما در آخرالزمان به دنیا آمدیم .
آخرینِ قرن ها ، پیش از قرون / در حدیثِ آخِرون السّابِقُون
آخرین قرن ها ، مقدم است بر قرونِ پیشین . در حدیث آمده است : پسینیان پیشتازاند . [ اشاره است به حدیثِ « ما پسینیان در دنیا هستیم و پیشینیان در آخرت . هر چند به امت هایِ گذشته ، پیش از ما کتاب دادند ولی آنان دچار اختلاف شدند . خداوند ما را هدایت کرد . پس اینان تابعانِ ما هستند . یهود را فرداست و نصاری را پس فردا » ( احادیث مثنوی ، ص 67 و 68 ) نیکلسون می گوید : در این حدیث ادعا شده که اسلام بر آیین یهود و مسیحیت برتری دارد . ولی در اینجا رومی به آن رنگِ عرفانی می دهد . محمد (ص) که از نظرِ زمانی آخرین پیامبران است . از نظرِ ابدیّت اولین آنهاست . آخرینِ قرن ها یعنی زمانِ محمّد (ص) از هجرت به بعد ( مقدمۀ رومی و تفسیر مثنوی معنوی ، ص 322 ) ]
تا هلاکِ قومِ نوح و قومِ هود / نادیِ رحمت به جانِ ما نمود
دعوت کنندۀ رحمت ، نابودی قومِ نوح و هود را به ما خبر داد . [ نادی = ندا کننده ، فرا خواننده ]
کُشت ایشان را که ما ترسیم از او / ور خود این برعکس کردی ، وایِ تو
خداوند ، آنان را کُشت تا ما از او بترسیم . و اگر برعکسِ این کار می کرد . وای به حالِ تو . [ مضمونِ چهار بیت اخیر در شرح ابیات 3117 تا 3123 دفتر اوّل آمده است ]
دکلمه قصد کردن غزان به کشتن مردی تا آن دگر بترسد
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر دوم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
