رفتن امیر خشم آلود برای گوشمالی دادن زاهد | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
رفتن امیر خشم آلود برای گوشمالی دادن زاهد | شرح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر پنجم ابیات 3495 تا 3506
نام حکایت : حکایت آن امیر که به غلام گفت مَی بیآر رفت و سبوی مَی آورد
بخش : 3 از 14 ( رفتن امیر خشم آلود برای گوشمالی دادن زاهد )
خلاصه حکایت آن امیر که به غلام گفت مَی بیآر رفت و سبوی مَی آورد
در دوران گذشته امیری بود میگسار . شبی ناگهان بر او مهمان سر رسید . امیر به غلامش گفت : کوزه ای بردار و نزدِ فلان عیسوی برو و شرابی ناب بخر و به اینجا بیاور . غلام شتابان رفت شراب را خرید و به سوی خانۀ امیر بازگشت . در راه زاهدی به غلام برخورد کرد و به او ظنین شد . گفت : ای غلام در کوزه چه داری ؟ غلام گفت : شرابی خریده ام و برای فلان امیر می برم . زاهد گفت : مگر مردِ خدا شراب هم می خورد ؟ پس سنگی برداشت و بر کوزه زد و شراب بر زمین ریخت و غلام ترسان و دست خالی به خانۀ امیر دوید . امیر با تعجب …
متن کامل ” حکایت آن امیر که به غلام گفت مَی بیآر رفت و سبوی مَی آورد “ را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
متن کامل ابیات رفتن امیر خشم آلود برای گوشمالی دادن زاهد
ابیات 3495 الی 3506
3495) میر چون آتش شد و برجَست راست / گفت : بنما خانۀ زاهد کجاست ؟
3496) تا بدین گُرزِ گران کوبم سرش / آن سرِ بی دانشِ مادرغَرَش
3497) او چه داند امرِ معروف از سگی / طالبِ معروفی است و شُهرگی
3498) تا بدین سالوس خود را جا کند / تا به چیزی خویشتن پیدا کند
3499) کو ندارد خود هنر اِلّا همان / که تسلّس می کند با این و آن
3500) او اگر دیوانه است و فتنه کاو / دارویِ دیوانه باشد کیرِ گاو
3501) تا که شیطان از سرش بیرون رود / بی لتِ خربندگان ، خر چون رود ؟
3502) میر بیرون جَست ، دَبّوسی به دست / نیم شب آمد به زاهد نیم مست
3503) خواست کُشتن مردِ زاهد را ز خَشم / مردِ زاهد گشت پنهان زیرِ پَشم
3504) مردِ زاهد می شنید از میر ، آن / زیرِ پشمِ آن رَسَن تابان نهان
3505) گفت : در رُو گفتنِ زشتیِّ مرد / آینه تاند ، که رُو را سخت کرد
3506) روی باید آینه وار آهنین / تات گوید : رویِ زشتِ خود ببین
شرح و تفسیر رفتن امیر خشم آلود برای گوشمالی دادن زاهد
میر چون آتش شد و برجَست راست / گفت : بنما خانۀ زاهد کجاست ؟
امیر از شدّت غضب یکپارچه آتش شد از جا پرید و به غلام گفت : بگو ببینم خانۀ آن زاهد کجاست ؟
تا بدین گُرزِ گران کوبم سرش / آن سرِ بی دانشِ مادرغَرَش
تا با این گُرزِ سنگین بر سرش بکوبم . همان سرِ بی معرفت مادر فلانش را . [ غَر = فاحشه ، قحبه ]
او چه داند امرِ معروف از سگی / طالبِ معروفی است و شُهرگی
آن زاهد چه می داند امر به معروف یعنی چه . بلکه او به سببِ خبائثِ درونی ، خواهان آوازه و شهرت است .
تا بدین سالوس خود را جا کند / تا به چیزی خویشتن پیدا کند
زاهد می خواهد با این حیله خود را مقبولِ همگان سازد . و بدین وسیله انگشت نمای خاص و عام شود . [ ضرب المثل عرب می گوید « مخالفت کن تا مشهور شوی » شاید آن زاهد به این قاعده پایبند بوده است . ]
کو ندارد خود هنر اِلّا همان / که تسلّس می کند با این و آن
زیرا او هنری جز این کار ندارد که با این و آن مکر ورزد . [ تسلُّس = سالوسی و مکّاری ]
او اگر دیوانه است و فتنه کاو / دارویِ دیوانه باشد کیرِ گاو
اگر او (زاهد) دیوانه و فتنه جوست . داروی دیوانگی تازیانه است . ( فتنه کاو = فتنه جو ) [ آلت تناسلی گاو در مصراع دوم کنایه از تازیانه است . بحرالعلوم می گوید : در ماوراء النهر آلتِ تناسلی گاو را خشک می کردند و مجرم را با آن تعزیر می کردند ( مثنوی مولوی معنوی ، ج 6 ، ص 298 ) . این بیت از نظر تاریخ طب می گوید : که در ادوار پیشین علاج دیوانگان را ضرب و شتم می دانستند . زیرا عقیده داشتند که جنون ناشی از حُلولِ اَجنّه و پریان در کالبد بیمار است . پس باید بیمار را آنقدر مضروب ساخت تا ارواح خبیثه از تن او خارج شوند . ]
تا که شیطان از سرش بیرون رود / بی لتِ خربندگان ، خر چون رود ؟
تا بر اثر ضربات تازیانه شیطان از کالبدش بیرون آید . مثلاََ تا خر از دستِ خرکچی ها کتک نخورد چگونه هموار راه می رود ؟ [ لَت = سیلی ، در اینجا یعنی کتک / خَربنده = خرکچی ، مهتر خر ، آنکه خر را کرایه می دهد ]
میر بیرون جَست ، دَبّوسی به دست / نیم شب آمد به زاهد نیم مست
امیر گُرزی به دست گرفت و از خانه بیرون پرید . و نیمه های شب بود که با حالی نیمه مست به درِ خانۀ زاهد رسید . [ دَبّوس = گُرز آهنین ، چوبدستی ستبر ]
خواست کُشتن مردِ زاهد را ز خَشم / مردِ زاهد گشت پنهان زیرِ پَشم
امیر خواست از شدّت عصبانیت مرد زاهد را بکشد . ولی زاهد چون از قصد امیر اطلاع داشت . خود را زیر پُشته ای از پَشم پنهان کرد .
مردِ زاهد می شنید از میر ، آن / زیرِ پشمِ آن رَسَن تابان نهان
مرد زاهد در حالی که خود را زیر پشمِ ریسمان بافان پنهان کرده بود سخنان امیر را می شنید .
گفت : در رُو گفتنِ زشتیِّ مرد / آینه تاند ، که رُو را سخت کرد
زاهد با خو گفت : آینه می تواند عیب شخص را جلو او بگوید . زیرا که آینه روی خود را سفت و سخت کرده است . [ آینه ها را در قدیم از لوح های آهنین می ساختند . بدین ترتیب که موادِ جلا دهنده را آنقدر روی آن می مالیدند که صاف و درخشان شود و به صورت آینه درآید . نکته این بیت اینست : برای اظهار حق باید هم استوار بود و هم قلبی زدوده از زنگار نفسانیات داشت و اِلّا آدمی حق گو نمی شود . ]
روی باید آینه وار آهنین / تات گوید : رویِ زشتِ خود ببین
باید مانندِ آینه رویی آهنین داشته باشی تا به تو بگوید : صورت زشت خود را تماشا کن .
منظور دوبیت فوق : زاهد پیش خود گفت که من نمی توانم عیب امیر را در مقابل او بگویم . بر عکسِ آینه که عیب هر کس را علناََ به او نشان می دهد . پس من همچون آینه نقادِ در حضور نیستم از اینرو خود را زیر پشته های پشم پنهان کرده ام . حکایت بعد که در بخش بعدی آمده در بسط همین مطلب است .
دکلمه رفتن امیر خشم آلود برای گوشمالی دادن زاهد
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر پنجم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
