عهد کردن آن درویش که در کوه مقیم شده بود | شر ح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
عهد کردن آن درویش که در کوه مقیم شده بود | شر ح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر سوم ابیات 1614 تا 1623
نام حکایت : حکایت درویشی که در کوه خلوت کرده بود و بیان حلاوت خلوت
بخش : 1 از 11 ( عهد کردن آن درویش که در کوه مقیم شده بود )
خلاصه حکایت درویشی که در کوه خلوت کرده بود و بیان حلاوت خلوت
درویشی در کوهساری به دور از خلق می زیست . در آن کوهسار ، درختان سیب و گلابی و انار ، فراوان یافت می شد و او از آن تغذیه می کرد و در همانجا نیز به مراقبه و ذکر و فکر مشغول بود . روزی آن درویش با خدای خود عهد می کند که هرگز میوه ای از درخت نچیند و تنها به میوه هایی بسنده کند که باد از شاخساران بر زمین می ریزد .درویش مدّتی بر این پیمان ، پایدار ماند تا آنکه قضای الهی ، امتحانی برای او رقم زد . از آن پس دیگر هیچ میوه ای از شاخه ها بر زمین نمی ریخت و …
متن کامل « حکایت درویشی که در کوه خلوت کرده بود و بیان حلاوت خلوت » را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
متن کامل اشعار عهد کردن آن درویش که در کوه مقیم شده بود
ابیات 1614 الی 1623
1614) بود درویشی به کهساری مقیم / خلوت او را بود همخواب و نَدیم
1615) چون ز خالق می رسید او را شَمول / بود از اَنفاسِ مرد و زن ، ملول
1616) همچنانکه سهل شد ما را حَضَر / سهل شد هم قومِ دیگر را سفر
1617) آن چنانکه عاشقی بر سَروَری / عاشق است ، آن خواجه بر آهنگری
1618) هر کسی را بهرِ کاری ساختند / میلِ آن را در دلش انداختند
1619) دست و پا ، بی میل جنبان کی شود ؟ / خار و خس بی آب و بادی کی رود ؟
1620) گر ببینی میلِ خود سویِ سَما / پَرِّ دولت برگُشا همچون هُما
1621) ور ببینی میلِ خود سویِ زمین / نوحه می کن ، هیچ مَنشین از حَنین
1622) عاقلان ، خود نوحه ها پیشین کنند / جاهلان ، آخِر به سَر بر می زنند
1623) ز ابتدایِ کار ، آخِر را ببین / تا نباشی تو پشیمان یَومِ دین
شرح و تفسیر عهد کردن آن درویش که در کوه مقیم شده بود
بود درویشی به کهساری مقیم / خلوت او را بود همخواب و نَدیم
درویشی در کوهستانی اقامت گزیده بود و عزلت و گوشه نشینی ، انیس و مؤنسِ او بود . [ منظور از این درویش ابواخیر اقطعِ تینانی از صوفیانِ طبقۀ چهارم ، نام وی حمّاد بود و از اهالی تینات در ده فرسنگی مصر و برخی نیز تینات را ناحیه ای در مغرب دانسته اند . وی زنبیل می بافت و با شیرانِ صحرا مؤانست داشت . جامی کرامات بسیاری بدو نسبت داده است ( نفحات الانس ، ص 214 تا 218 ) ]
چون ز خالق می رسید او را شَمول / بود از اَنفاسِ مرد و زن ، ملول
چون از بارگاه الهی سکون و آرامشِ حقیقی ( و یا شراب عشق و اُنسِ الهی ) بدو می رسید ، از همدمی و اُنس با مرد و زن ( همۀ مردم ) دلتنگ و دل سیر بود ( جواهر الاسرار ، دفتر سوم ، ص 537 و شرح مثنوی ولی محمد اکبرآبادی ، دفتر سوم ، ص 85 ) [ شَمول = با فتح شین به معنی سکون و آرامش ، می و شراب / شُمول = با شینِ مذموم به معنی احاطه و فراگیری است که با این تقدیر معنی بیت چنین است : چون عنایات و الطافِ فرا گیر و شاملِ الهی بدو می رسید از همدمی و اُنسِ با مردم ، دل سیر و دلتنگ بود . اما وجه اول مناسب تر است ]
همچنانکه سهل شد ما را حَضَر / سهل شد هم قومِ دیگر را سفر
مثلاََ همانطور که اقامت در شهر و منزل برای ما کاری ساده است برای مردمی دیگر سیر و سفر امری ساده است . [ حَضَر = اقامت در شهر ، منزل ، محلِ حضور ]
آن چنانکه عاشقی بر سَروَری / عاشق است ، آن خواجه بر آهنگری
و یا همانطور که تو نسبت به ریاست علاقه وافری نشان می دهی ، آن شخصِ دیگر نیز به حرفه آهنگری عشق می ورزد .
هر کسی را بهرِ کاری ساختند / میلِ آن را در دلش انداختند
بنابراین ، هر کسی را برای کاری ساخته اند . و علاقه بدان کار را در دلش قرار داده اند .
دست و پا ، بی میل جنبان کی شود ؟ / خار و خس بی آب و بادی کی رود ؟
برای مثال ، تا به کاری تمایل نباشد . دست و پا کی امکان دارد که به حرکت و تلاش درآید ؟ و اگر آبی روان نشود و یا بادی نوزد . خار و خاشاک کی ممکن به جنبش درآید ؟
گر ببینی میلِ خود سویِ سَما / پَرِّ دولت برگُشا همچون هُما
اگر واقعاََ در خود ، میل و کششی به جهانِ برین الهی می بینی . مانندِ پرندۀ هُما پر و بالِ همّت و دولت برگشا . [ هُما = لفظاََ به معنی فرخنده ، نام پرنده ای است که قدما می گفتند بر سرِ هر کس سایه افکند او را سعادتمند کند . ]
ور ببینی میلِ خود سویِ زمین / نوحه می کن ، هیچ مَنشین از حَنین
و اگر در خود ، میل و کششی سویِ جهانِ فرودینِ مادّیت می بینی همواره ناله سر کن و از تضرع و زاری به درگاهِ احدّیت میاسای .
ور ببینی میلِ خود سویِ زمین / نوحه می کن ، هیچ مَنشین از حَنین
خردمندان بیش از حصولِ نتایجِ ناگوار ، شیون و فریاد می کنند امّا نابخردان ، پس از گرفتار شدن در چنبرِ بلا بر سر و روی خود می کوبند . [ توضیح بیشتر در شرح ابیات 174 تا 178 دفتر اوّل ]
ز ابتدایِ کار ، آخِر را ببین / تا نباشی تو پشیمان یَومِ دین
بنابراین از آغازِ کار ، پایانش را مشاهده کن تا در روزِ جزا نادم و پشیمان نشوی . [ در آیه 40 سورۀ مؤمنون آمده است « زود باشد که پشیمان شوند » عارفان راستین از ظاهر و نمودِ هر پدیده ای ، باطن و نهایت آن را در می یابند . حکایت تمثیلی که در بخش بعدی آمده در بیان همین مطلب است . ]
دکلمه عهد کردن آن درویش که در کوه مقیم شده بود
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر سوم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
