شرح و تفسیر پرسیدن عایشه از پیامبر که سر باران امروز چه بود در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر پرسیدن عایشه از پیامبر که سر باران امروز چه بود
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر اول ابیات 2060 تا 2071
نام حکایت : پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا چنگ زد در میان گورستان
بخش : 6 از 13
در عهد عُمَر ، رامشگری چنگ نواز بود که آواز دلاویز او همانند دَمِ اسرافیل ، مُردگان را زندگی و نشاط می بخشید . او عُمری را بر این کار سپری کرد و رفته رفته برف پیری بر سر و رویش باریدن گرفت و کمرش از بارِ سنگین عُمر خمیده گشت و ابروانش بر روی چشمانش فرو خُفت . آواز دلپذیرش به ناخوشی گرایید و دیگر کسی طالب ساز و آواز او نبود . و او یکه و تنها در فقر و فاقه و ناتوانی غوطه ور شد تا آنکه پیوند امیدش از خلق ، گسست و دل به امید حق بست . تا اینکه شبی به گورستانی خاموش و فراموش در حومۀ مدینه رفت و با خود گفت : این بار باید برای خدا زخمه ها را بر رشته ساز به رفتار آورم و …
متن کامل حکایت پیر چنگی که در عهد عمر از بهر خدا چنگ زد در میان گورستان را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
2060) گفت صدیقه که : ای زبدۀ وجود / حکمتِ بارانِ امروزین چه بود
2061) این ز باران های رحمت بود یا / بهرِ تهدید است و عدلِ کبریا ؟
2062) این از آن لطفِ بهاریّات بود / یا ز پاییزیِ پُر آفات بود ؟
2063) گفت : این از بهرِ تسکین غم است / کز مُصیبت بر نژادِ آدم است
2064) گر بر آن آتش بماندی آدمی / بس خرابی در فتادی و کمی
2065) این جهان ویران شدی اندر زمان / حرصها بیرون شدی از مردمان
2066) اُستَنِ این عالم ای جان ، غَفلت است / هوشیاری ، این جهان را آفت است
2067) هوشیاری ز آن جهان است و ، چو آن / غالب آید ، پَست گردد این جهان
2068) هوشیاری آفتاب و ، حرص ، یخ / هوشیاری آب ، وین عالم ، وَسَخ
2069) ز آن جهان اندک ترشُح می رسد / تا نَغُرّد در جهان ، حرص و حسد
2070) گر ترشُح بیشتر گردد ز غیب / نی هنر ماند در این عالم نه عیب
2071) این ندارد حد ، سوی آغاز رو / سویِ قصه مردِ مُطرب باز رو
شرح و تفسیر پرسیدن عایشه از پیامبر که سر باران امروز چه بود
گفت صدیقه که : ای زبدۀ وجود / حکمتِ بارانِ امروزین چه بود ؟
عایشه به پیامبر (ص) گفت : ای زبده و سَرگُلِ جهان هستی ، راز و حکمت باران امروز چه بود ؟
این ز باران های رحمت بود یا / بهرِ تهدیدست و عدلِ کبریا
این بارانی که امروز باریدن گرفت . آیا از جمله بارانهای رحمت و حکمت حق تعالی بود ؟ یا بارانی بود برای اظهار تهدید و دادگری کبریایی ؟ یعنی این بارانی که من امروز شاهدش بودم ، باران لطف حق بود یا باران قهر او ؟
این از آن لطفِ بهاریّات بود / یا ز پاییزیِ پُر آفات بود ؟
آیا این باران از سَرِ لطف موسم گُل بود یا از گزند خزان پُر آسیب ؟ [ مراد از «لطف بهار» صفات لطفیه حق تعالی است و مراد از « پاییز پُر آفت» صفات قهریه او . ( بهاریّات = منسوب به بهار که موسم گل است ) ]
گفت : این از بهرِ تسکینِ غم است / کز مُصیبت بر نژادِ آدم است
حضرت ختمی مرتبت (ص) در پاسخ عایشه گفت : این بارانی که تو امروز مشاهده کردی . باران رحمت الهی بود که اندوه و غم را می زُداید . همان غمی که در طبیعت آدمی ، سرشته شده است .
گر بر آن آتش بماندی آدمی / بس خرابی در فتادی و کمی
اگر آدمیان در آتش و سوزش فراق و احتراق مصائب می سوختند . به وضع بدتری می افتادند و عقلشان را می باختند و به هیچ کاری مشغول نمی شدند و معطّل می ماندند . [ دوام قبض و اندوه ، آدمی را فلج می کند و از سعی و تلاش باز می دارد . پس فراموشی این حُسن را دارد که آدمی از بار سنگین اندوهها و حرمان ها می رهد و دوباره با امید زندگی را از سر می گیرد . ]
این جهان ویران شدی اندر زمان / حرصها بیرون شدی از مردمان
اگر مردم صفت حرص و آزمندی را از دست می دادند و برای بقای تَنِ خویش نمی کوشیدند . دنیا رو به ویرانی می نهاد و نسل آدمی از هم می گسست .
اُستنِ این عالم ای جان ، غَفلت است / هوشیاری ، این جهان را آفت است
ای جانِ من ، ستونِ این جهان ، غفلت و ناهوشیاری است . و سبب و علت آبادانی و رونق دنیا همین بی خبری است . و هوشیاری برای این جهان ، آفت و زیان به بار می آورد . [ مراد از این غفلت ، غفلت معمولی و متداول نیست . بلکه غفلت نسبت به مرگ و داغ از دست رفتگان و غم نعمت هایی است که از کف رفته است . اگر بشر به این معنی ، فراموشکار و غافل نمی شد . هرگز تن به کوشش و تلاش نمی داد . زیرا هر لحظه خود را رفتنی می دانست و گرانباری اندوه عزیزان از دست رفته اش نیز او را از سعی و تلاش باز می داشت . در نتیجه ، جهان آباد نمی شد . و نسل آدمیان منقرض می شد . از این رو چنین غفلتی اگر به افراط نگراید . عامل مهمی در جهد و کوشش مثبت بشر می شود . ( اُستن = ستون ) ]
هوشیاری ز آن جهان است و ، چو آن / غالب آید ، پَست گردد این جهان
زیرا هوشیاری از آن عالم معنوی است . اگر هوشیاری بر غفلت ، چیره شود و آن را محو سازد . این جهان پَست و خوار می گردد .
هوشیاری آفتاب و ، حرص ، یخ / هوشیاری آب ، وین عالم ، وَسَخ
در مَثَل ، هوشیاری ، آفتاب است و حرص و آز ، یخ . و هوشیاری ، آب است و این دنیا ، چرک پلید . ( وَسَخ = چرک )
ز آن جهان اندک تَرشُح می رسد / تا نَغُرد در جهان ، حرص و حسد
از آن جهان غیب ، اندکی از هوشیاری به عقل داده می شود تا مبادا حرص و آز چیره شود و آدمی را مقهور خود سازد . ( تَرَشُح = تراویدن )
گر تَرشُح بیشتر گردد ز غیب / نی هنر ماند در این عالم ، نه عیب
اگر هوشیاری و بصیرت از عالم غیب بیشتر برسد و بتراود . در این عالم همه عوامل و تمهیدات زندگی و جنبش انسانها مانند حرص و شوق و رغبت از میان می رود .
این ندارد حد ، سویِ آغاز رو / سویِ قصۀ مردِ مطرب باز رو
این گونه اسرار و معارف اسلامی ، حد و اندازه ای ندارد . پس به سوی آغاز برو و در صدد شنیدن داستان آن پیر چَنگ نواز باش .
دکلمه پرسیدن عایشه از پیامبر که سر باران امروز چه بود
دکلمه پرسیدن عایشه از پیامبر که سر باران امروز چه بود
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر اول – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
بیت ۲۰۶۷ فکر کنم عالب باید به غالب تغییر داده بشه
سلام
به نظرم کلمۀ «اُستن» تو این بیت بیشتر معنای «ستون و رکن» می‌ده تا «ستودن».
اُستنِ این عالم ای جان ، غَفلت است / هوشیاری ، این جهان را آفت است
و مصراع دوم که می‌گه هوشیاری آفت این دنیاست یعنی هوشیاری باعث سست شدن این ستون می‌شه و خیلی معنای بهتری داره.
در جای دیگه هم مولانا از استن حنانه گفته. که می‌دونیم منظور ستونی بوده که از دوری حضرت رسول بی‌تابی می‌کرده.
لطفا می‌شه توضیح بدید که چرا «ستودن» رو معنا کردید؟
با سلام . ممنون از اطلاع رسانی شما . «اُستُن» در هیچ فرهنگ لغتی به معنای «ستودن» نیامده . این یک اشتباه تایپی بود و اصلاح شد . اُستُن = ستون . در مثنوی از این واژه باز هم استفاده شده من جمله ، «اُستُن حنّانه» که شما هم در توضیح خود نوشته اید .