شرح و تفسیر نشاندن پادشاهان ، صوفیان عارف را پیشِ روی خویش در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر نشاندن پادشاهان ، صوفیان عارف را پیشِ روی خویش
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر اول ابیات 3150 تا 3156
نام حکایت : رفتن گرگ و روباه در خدمت شیر به شکار
بخش : 7 از 9
شیری همراه گرگ و روباهی به شکار رفتند . و یک گاو وحشی و یک بزِ کوهی و یک خرگوش شکار کردند . آنگاه شیر به گرگ دستور داد تا حیوانات صید شده را میان خود تقسیم کند . گرگ گفت : گاوِ وحشی سهمِ شیر باشد . بزِ کوهی سهمِ خودم و خرگوش سهمِ روباه . شیر ناگهان برآشفت . زیرا که دید گرگ در محضرِ شاهانه او ، حرف از «من» و «تو» و «قسمت من» و قسمت تو و او» می زند . در حالیکه این صیدها فقط با حضور نیرومند شیر حاصل شده است . از اینرو برای عقوبت گرگ ، پنجه ای قوی بر او زد و در دَم هلاکش نمود . سپس رو به روباه کرد و گفت : صیدها را تو تقسیم کن . روباه …
متن کامل حکایت رفتن گرگ و روباه در خدمت شیر به شکار را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
3150) پادشاهان را چنین عادت بُوَد / این شنیده باشی ، ار یادت بُوَد
3151) دستِ چپشان ، پهلوانان ایستند / ز آنکه دل ، پهلوی چپ باشد به بند
3152) مُشرِف و اهلِ قلم بر دستِ راست / ز آنکه علمِ خطّ و ثبت ، این دستِ راست
3153) صوفیان را پیشِ رو موضع دهند / کاینۀ جان اند و ز آیینه بِهَند
3154) سینه ، صیقل ها زده در ذکر و فکر / تا پذیرد آینۀ دل ، نقشِ بِکر
3155) هر که او از صُلبِ فطرت خوب زاد / آینه در پیشِ او باید نهاد
3156) عاشقِ آیینه باشد رویِ خوب / صیقلِ جان آمد و تَقوَی القُلُوب
شرح و تفسیر نشاندن پادشاهان ، صوفیان عارف را پیشِ روی خویش
پادشاهان را چنین عادت بُوَد / این شنیده باشی ، ار یادت بُوَد
اگر این مطلب را شنیده و به یاد داشته باشی . شاهان پیشین ، روش و سنتی داشته اند . بدین گونه :
مولانا در این بخش جلیل به یکی از رسوم سلاجقۀ روم ( آسیای صغیر ) اشارت دارد . شاهان سلجوقی روم به حُسن تدبیر و ملاطفت و برخورد مریدانه با عرفا و صوفیه ، مشهور بوده اند . از آن جمله علاءالدین کیقباد ( 634 – 616 هجری ) و وزیر فاضل و دانشمند نوازش معین الدین پروانه چنین رسمی داشته اند . در دوره آنان قونیه ، پناهگاه صوفیان مهاجر و یا فراری بود . نجم الدین دایۀ رازی ( صاحب مرصادالعباد ) ، شهاب الدین سهروردی ، صدرالدین قونوی ، خاندان مولانا و دیگران مورد احترام و اعزازِ آنان بوده اند . نیکلسون در تاویل این فصل گوید : منظور از شاه ،روح است و از پهلوانان ، قوای نفسانی ، و از مشرف و اهل قلم ، عقل ، و منظور از صوفیان ، قلبِ منوّر اولیاء . ( شرح مثنوی معنوی مولوی ، ج 1 ، ص 432 )
دستِ چپشان ، پهلوانان ایستند / ز آنکه دل ، پهلوی چپ باشد به بند
بر دستِ چپِ شاهان باستان ، یلان و پهلوانان می ایستادند . زیرا که قلبِ صنوبری در سمتِ چپِ قفسۀ سینه قرار گرفته است .
مُشرِف و اهلِ قلم بر دستِ راست / ز آنکه علمِ خطّ و ثبت ، این دستِ راست
دیوانیان و نویسندگان ، در سمتِ راستِ شاه جای می گرفتند . زیرا که نوشتن را با دست راست انجام می دهند . [ مُشرِف = رئیسِ دیوان ، کسی که از سوی شاه برای مراقبتِ کارِ دیگران گمارده شود . ]
صوفیان را پیشِ رو موضع دهند / کاینۀ جان اند و ز آیینه بِهَند
صوفیان صافی را پیشِ رو و مقابلِ خود جای می دادند . زیرا که صوفیان ، آینۀ جانِ آدمیان هستند و هر آنچه از دلِ آدمیان گذرد در آینۀ وجودِ آنان نشان داده شود .
سینه ، صیقل ها زده در ذکر و فکر / تا پذیرد آینۀ دل ، نقشِ بِکر
زیرا آنان با اذکارِ ربانی و افکارِ حقانی ، سینه را صیقل زده اند . و به جهتِ همین صیقل و صفا است که نقش های بِکر را در خود نشان می دهد .
هر که او از صُلبِ فطرت خوب زاد / آینه در پیشِ او باید نهاد
هر کس که با فطرت پاک ، خوب زاده شد . باید آینه را پیشِ روی او گذاشت تا حُسنِ خویش را تماشا کُند .
عاشقِ آیینه باشد رویِ خوب / صیقلِ جان آمد و تَقوَی القُلُوب
روی زیبا ، عاشقِ آینه است . و ان آینه موجبِ صیقلِ روح و تقوایِ قلب می گردد . [ همینطور اگر کسی نیک سرشت و زیبا خوی باشد آینۀ وجودِ عارفان را پیشِ روی خود می نهد تا زیبایی های خود را در وجودِ آنان تماشا کند . و خصالِ نیکِ خود را در صفاتِ والای آنان ببیند . مصراع دوم اشارت دارد به آیه 32 سوره حج « و هر که شعائر دینِ خدا را محترم دارد همانا این صفتِ دلهای پرهیزگار است » . ]
افراد پاکدل از روبرو شدن با اولیاءالله و موازین حق و حقانیت نه تنها بیمی به خود راه نمی دهند بلکه خشنود نیز می شوند و زیرا درونِ زیبای خود را با آینۀ وجودِ آنان بهتر مشاهده می کنند . ولی بددلان از موازین حق و حقانیت می رَمند . زیرا خوش ندارند که احوالِ باطنی و مکنوناتِ نهانشان عیان شود . ] ” حکایت بعدی در تبیین همین موضوع آمده است “
دکلمه نشاندن پادشاهان ، صوفیان عارف را پیشِ روی خویش
دکلمه نشاندن پادشاهان ، صوفیان عارف را پیشِ روی خویش
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر اول – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
