شرح و تفسیر نادر افتد که مریدی در مدعی مزور اعتقاد به صدق بندد در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر نادر افتد که مریدی در مدعی مزور اعتقاد به صدق بندد
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر اول ابیات 2283 تا 2287
نام حکایت : خلیفه که در کرم در زمان خود از حاتم طایی گذشته بود و نظیر نداشت
بخش : 4 از 32
در روزگاران پیشین ، خلیفه ای بود بسیار بخشنده و دادگر ، بدین معنی که نه تنها بر قبیله و عشیره خود بخشش و جوانمردی می کرد . بلکه همه اقوام و قبائل را مشمول دلجویی و دادِ خود می ساخت . شبی بنابر خوی و عادت زنان که به سبب گرفتاری خود به کارهای خانه و تیمارِ طفلان و اشتغال مردان به مشاغل دیگر . تنها شب هنگام ، فرصتی بدست می آرند که از شویِ خود شکایتی کنند . زنی اعرابی از تنگیِ معاش و تهیدستی و بینوایی گِله آغازید و فقر و نداری شویِ خود را با بازتابی تند و جان گزا بازگو کرد . و از سرِ ملامت و نکوهش ، بدو گفت : از صفات ویژه عربان ، جنگ و غارت است . ولی تو ، ای شویِ بی برگ ونوا ، چنان در چنبر فقر و فاقه اسیری که رعایت این رسم و سنت دیرین عرب نیز نتوانی کردن . در نتیجه ، مال و مُکنتی نداری تا هرگاه مهمانی نزد ما آید از او پذیرایی کنیم . و حال آنکه از سنت کهن اعرابیان است که مهمان را بس عزیز و گرامی دارند . وانگهی اگر مهمانی هم برای ما رسد . ناگزیریم که شبانه بر رخت و جامه او نیز دست یغما و …
متن کامل حکایت خلیفه کریم تر از حاتم طایی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
2283) لیک نادر طالب آید کز فروغ / در حقِ او نافع آید آن دروغ
2284) او به قصد نیکِ خود جایی رسد / گرچه جان پنداشت ، و آن آمد جسد
2285) چون تحرّی در دل شب قبله را / قبله نی و آن نمازِ او روا
2286) مدّعی را قحطِ جان ، اندر سِر است / لیک ما را قحطِ نان بر ظاهرست
2287) ما چرا چون مدعی پنهان کنیم ؟ / بهرِ ناموسِ مُزوّر جان کَنیم ؟
لیک نادر طالب آید کز فروغ / در حقِ او نافع آید آن دروغ
کم پیش می آید که جوینده و طالبی که خود برخوردار از نور هدایت است . مرشد دروغین برای سلوک او مفید افتد . [ گاه می شود که سالک با نیّت پاک تحت ارشاد پیری دروغین قرار می گیرد و او به اهداف عالیه هدایت می رسد . ولی پیر دروغین در آتش هوی پرستی خود می سوزد . البته این مورد بسیار کم اتفاق می افتد ]
او به قصد نیکِ خود جایی رسد / گرچه جان پنداشت ، و آن آمد جسد
آن مرید سالک با نیّت نیک خود به هدایت راه می برد . گرچه او آن پیر دروغین را جان و روان می پندارد . ولی در واقع آن پیر مدّعی ، همچون جسد فاقد جان است و دارای حسیات معنوی نیست .
چون تحرّی در دلِ شب قبله را / قبله نی و آن نماز او روا
برای مثال ، کسی که برای نمازگزاردن در دل شب . قبله را بجوید و پیدا نکند . باز هم نمازش درست و مقبول است . ( تحرّی = طلب صواب ، جستجو )
مدّعی را قحطِ جان ، اندر سِر است / لیک ما را قحطِ نان بر ظاهرست
مدعی دروغین ، باطناََ و بر حسب درون ، دچار فقر و نداری جان و معناست . از اینرو این فقر و بی مایگی ، مخفی است . ولی فقر ما نسبت به امور مادی ، ظاهر و آشکار است . [ از اینروست که شناخت مرشد صادق از کاذب ، دشوار است ]
ما چرا چون مدعی پنهان کنیم / بهرِ ناموسِ مُزوّر جان کَنیم ؟
ما برای چه فقر ظاهری مان را پنهان کنیم . درست مانند آن مدعی که فقر باطنی اش را کتمان می کند ؟ و برای چه به خاطر حُسن شهرت دروغین و ریایی خود جان بکَنیم و به رنج و تعب گرفتار آییم ؟ ( مُزَوّر = ساختگی و دروغین )
دکلمه نادر افتد که مریدی در مدعی مزور اعتقاد به صدق بندد
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر اول – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات