غزل شماره 109 دیوان خواجه حافظ شیرازی | شرح و تفسیر

صد نامه فرستادم و آن شاهِ سواران / پیکی ندوانید و سلامی نفرستاد

من صد نامه فرستادم در حالیکه آن شاه سواران حتی یک پیک برای من نفرستاد یعنی یک خبر هم نفرستاد . خلاصه به نامۀ من توجه نکرد و مقید نشد که برایم جوابی بفرستد .

سویِ منِ وحشی صفتِ عقل رمیده / آهو روشی کبکِ خرامی نفرستاد

دلبر آهو رفتار که از دلدادگان می رمد ، قاصدِ کبک پویه و تیز گامی نزدِ منِ عاشقِ بیابان نورد خِرد گم کرده نفرستاد ( شرح دکتر خطیب رهبر ) [ کبک خرام = کبک پویه ، کنایه از تیز گام / آهو روش = آهو رفتار ]

دانست که خواهد شدنم مرغِ دل از دست / وز آن خطِ چون سلسله دامی نفرستاد

او فهمید که مرغِ دلم از دست خواهد رفت با وچودِ این از آن خطِ زیبای به هم پیوسته نامه ای برایم نفرستاد . یعنی با خطِ خود نامه ای ارسال نکرد که مرغِ دلم از دیدن آن تسلی یابد و آرام بگیرد .

فریاد که آن ساقیِ شکّر لبِ سرمست / دانست که مخمورم و جامی نفرستاد

فریاد از آن ساقی شکر لب و مستغنی زیرا با وجود آنکه از مخموری من خبر داشت جامی برایم نفرستاد یعنی می دانست که عشق و محبتش مرا بی اختیار کرده است . خبری که تسکینم دهد نفرستاد .

چندانکه زدم لافِ کرامات و مقامات / هیچم خبر از هیچ مقامی نفرستاد

در طریق عشق لافِ کرامات و مقامات خیلی زدم یعنی خیلی گفتم که در عشقِ تو به درجه ای رسیده ام که هر چه از من صادر می شود تماماََ ولایت و کرامت است امّا با این حال از هیچ جا هیچ خبری برایم نفرستاد . یعنی به هیچ وجه به علاقه ام توجه نکرد و به سخنانم التفاط نکرد . [ مقامات = جمع مقام است به معنی منزلت و مرتبتی که بنده به واسطۀ آدابِ خاص بدان رسد و از طریقِ تحملِ سختی و مشقت بدان نائل گردد ( فرهنگ مصطلحاتِ عرفا و متصوفه ) ]

حافظ به ادب باش که واخواست نباشد / گر شاه پیامی به غلامی نفرستاد

ای حافظ ، ادب را رعایت کن چرا که اگر پادشاهی برای غلامش خبری نفرستد ، موردِ بازخواست قرار نمی گیرد یعنی هرگز نمی شود که به پادشاهی خطاب کرد که چرا برای چاکرت خبری و پیامی ارسال نکردی .

شرح و تفسیر غزل 108                      شرح و تفسیر غزل 110