صفت خرمی شهر اهل سبا و ناشکری ایشان | شرح و تفسیر

دادشان چندان ضِیاع و باغ و راغ / از چپ و ، از راست از بهرِ فراغ

حضرت حق تعالی برای آسایش و رفاه آنان از چپ و راست ، مِلک و بوستان و مرغزار به آنان عطا فرموده بود . [ اشاره است به آیه 15 سورۀ سبا « برای قومِ سبا در محلِ مسکونی شان ، نشانه ای ( از لطف و قدرت الهی ) بود . دو باغ ( انبوه و پهناور ) از راست و چپ ، به آنان گفتیم که از روزیِ پروردگارتان بخورید و سپاسِ او را به جای آرید . این شهری است پاک و پروردگاری آمرزگار » ضِیاع = اَملاک ، زمین زراعتی ، زمین غله خیز / راغ = مرغزار ، دامنۀ سبز کوه ]

بس که می افتاد از پُرّی ، ثِمار / تنگ می شد مَعبرِ رَه ، بر گذار

از بس که درختان ، پُر از میوه بودند . مقدار فراوانی میوه روی زمین می ریخت و در نتیجه ، راهِ عبور و مرور تنگ می شد .

آن نثارِ میوه ، ره را می گرفت / از پُریِ میوه ، رهرو در شگفت

ریزش میوه بر روی زمین ، راه را بند می آورد و رهگذران از فراوانی میوه ، تعجب می کردند .

سَلّه بر سر ، در درختستان شان / پُر شدی ناخواست از میوه فشان

مردم سبا در میانِ درختزارها ، سبد بر سر می گرفتند و راه می افتادند و بی آنکه درخت را بتکانند . آنقدر میوه فرو می ریخت که سبد پُر از میوه می شد . [ سَلّه = سبد ، زنبیل ]

باد آن میوه فشاندی ، نی کسی / پُر شدی ز آن میوه دامن ها بسی

باد ، آن میوه ها را فرو می ریخت و کسی دیگر اینکار را نمی کرد . و آنقدر میوه می ریخت که دامن های مردم پُر از میوه می شد .

خوشه های زَفت تا زیر آمده / بر سر و رویِ رونده می زده

خوشه های بزرگ تا پایین درختان آویزان شده بود . بطوری که هر کسی از آن حوالی عبور می کرد ، آن خوشه ها به سر و صورتش برخورد می کرد .

مردِ گُلخَن تاب ، از پُریّ زر / بسته بودی در میان ، زَرّین کمر

به قدری زر و سیم در آن دیار فراوان بود که حتّی نازلترین افرادِ جامعه نیز کمربندِ زرِین بر کمر می بستند . [ گُلخَن تاب = آن که آتشخانۀ حمام را گرم می ساخت . این کار از نازلترین مشاغل بود ]

سگ کُلیچه کوفتی در زیر پا / تُخمه بودی گرگِ صحرا از نوا

از بس که نان فراوان بود . سگ ها نیز از غایتِ سیری ، نان ها را زیرِ پا لگد می کردند و گرگِ بیابان نیز از فراوانی طعام ، همیشه دچار سوء هاضمه بود . [ کُلیچه = نان ، کلوچه / تُخمه = ناگواریدن غذا ، آن را هیضه هم گویند ]

گشته ایمن شهر و دِه ، از دزد و گرگ / بُز نترسیدی هم از گرگِ سترگ

مردم شهر و روستا از خطر دزد و گرگ در امان بودند و حتی بُز از گرگِ عظیم الجُثّه ترسی نداشت .

گر بگویم شرحِ نعمت های قوم / که زیادت می شد آن یَوماََ بِیَوم

اگر بخواهم همۀ آن نعمت هایی را که نصیبِ مردمِ سبا شده بود شرح دهم و بگویم که چگونه روز به روز بر مقدارِ آن افزوده می شد .

مانع آید از سخن های مهم / انبیا بُردند امرِ فَاستَقِم

قهراََ این شرح ، مرا از بیان مطالب مهم باز می دارد . ( از انجا که این قوم ، شکر نعمت های الهی را به جا نیاورد . حق تعالی پیامبرانی به سوی ایشان برانگیخت ) انبیاء فرمان الهی «ثابت قدم باش» را به آنان ابلاغ کردند . [ اقتباس از آیه 112 سورۀ هود « همانسان که به تو ( ای محمد ) امر شده ، با آنان که همراهِ تو به خوا روی آورده اند ( در امر تبلیغ الهی ) ثابت قدم باش و سرکشی مکنید که خدا به هر آنچه کنید بیناست » هر چند لفظاََ این خطاب به حضرت رسول الله (ص) است امّا معناََ سایر انبیاء نیز موردِ این خطاب بوده اند . پس همۀ پیامبران الهی مأمور بودند که در تبلیغ رسالت خود ، ثابت قدم باشند و دیگران را نیز به این امر دعوت کنند . ]

شرح و تفسیر بخش قبل                     شرح و تفسیر بخش بعد