حکایت انکار موسی بر مناجات شبان

حکایت انکار موسی بر مناجات شبان در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان

حکایت انکار موسی بر مناجات شبان

روزی حضرت موسی (ع) به چوپانی برخورد کرد که با زبانی ساده و بی پیرایه خدا را یاد می کرد . مثلاََ می گفت : ای خدا ، تو کجا هستی که من نوکری تو را کنم . موزه ات را رفو کنم و شانه بر گیسوانت کشم . شپش های جامه ات را بِکُشم و از شیر گوسفندان به تو غذا دهم . دستان و پاهایت را نوازش کنم و جایِ خوابِ تو را پاک و پاکیزه کنم . و از این جملات و تعابیر بسیار گفت . تا آنکه حضرت موسی (ع) برآشفت و او را نکوهش کرد . چوپان نیز دل شکسته و غمین راهِ بیابان در پیش گرفت و رفت . از آن سو حق تعالی به موسی وحی فرستاد و ضمن آن سخت او را مورد عِتاب قرار داد که چرا آن بندۀ مخلص را از ما جدا کردی ؟ موسی (ع) بی درنگ به دنبال چوپان دوید و دشت ها و بیابان ها را درنوردید و …

این حکایت از حکایات جنجال برانگیز مثنوی است که در هیچ مأخذی نیامده و ذهنِ خلّاق و خیّالِ مولانا آن را با لطافتی خاص بر ساخته است . گویا ماجرای عبدِ صالح (خضر) به مولانا چنین مجالی داده است که حکایتی برسازد و در اثنای آن اصحابِ شریعت و طریقت را به هم مقایسه کند . اما مقاصد مهم مولانا از این حکایت :

_ نفی صورت گرایی و قشری گری در اندیشه های دینی .

_ شناخت هر کس از حق ، مطابق است با شأن و مرتبۀ او .

_ بیان احوال اولیای مستور ، چنانکه در انتهای حکایت ، «شبان» تمثیلی از آن است .

_ تشبیه و تجسیم اهلِ عشق ، کمتر از تنزیه و تقدیس اهلِ شریعت نیست . چرا که خداوند به قلب خاشع نظر کند نه به صورت لفظ .

_ حمد و ثنای انسان هر قدر هم که کامل و مطابق آدابِ شرع باشد . باز در مقایسه با مقامِ بی چونِ الهی ، ارزشی ندارد و مقبول افتادن آن فقط به واسطۀ رحمت حق است .

_ هر آیین و مذهبی را که آدمی خالصانه باور کند . آن آیین او را به وصال حق می رساند .

البته از نظر مولانا حضرت محمد (ص) اکمل پیامبران و نمونۀ فرد و بی همتای انسان کامل است . از اینرو در مثنوی برای او تعظیم و تقدیس بی سابقه ای قائل است و آیین و سنّتِ نبوی را حاوی شریعت و طریقت و حقیقت دانسته است . و او را جامعِ جمیع مراتب انبیاء شمرده است .

نام احمد نامِ جمله انبیاست / چون که صد آمد نود هم پیشِ ماست