شرح و تفسیر غزل شماره 37 دیوان سعدی شیرازی

فِراق افتد میانِ دوستداران / زیان و سود باشد در تجارت

میان یاران و عاشقان فراق و جدایی هم اتّفاق می افتد و همیشه عشق متضمّن وصال نیست . همچنانکه در داد و ستد هم زیان وجود دارد و هم سود . [ فراق = دوری ، جدایی / دوستداران = همنشینان ، یاران ]

یکی را چون ببینی کُشتۀ دوست / به دیگر دوستانش دِه بشارت

وقتی عاشقی را کُشتۀ معشوق دیدی . به مشتاقان دیگر بشارت بده که نوبت آنان نیز خواهد رسید که فدای عشق گردند . [ دوست = معشوق / بشارت = مژده ]

ندانم هیچ کس در عهد حُسنت / که با دل باشد ، الّا بی بصارت

در روزگاری که زیبایی تو فرمان می راند . جز انسان های کوردل و بی بصیرت همه عاشق گشته و دل از دست داده اند . [ عهد حُسن = روزگار جمال و زیبایی / بی بصارت = بی بصیرت ، ناآگاه و بی خبر ]

مرا آن گوشۀ چشمِ دلآویز / به کُشتن می کند گویی اشارت

پنداری که آن گوشۀ چشمان زیبا و دلنشین تو به کُشتن من اشارت می کند . [ دلآویز = زیبا و دلفریب ]

گر آن حلوا به دستِ صوفی اُفتد / خداترسی نباشد روز غارت

اگر آن حلوایی که صوفی خوردنش را به خود حرام کرده بود ، به دست وی افتد . خداترسی را کنار می گذارد و آن را خواهد خورد . یعنی صوفی نمایان بی واهمه از ناپارسایی و خویشتن داری تو را تصاحب خواهند کرد .

صوفی = پیرو طریقت تصوّف ، در معنی این کلمه و چگونگی انتساب و اشتقاق آن ، اقوال ، مختلف ، و عقاید ، متفاوت است . عده ای آن را از صفا و عده ای از صوف ( = پشم ) به مناسبت پشمینه پوشی و عده ای سوفیای یونانی به معنی حکمت و عده ای از صفه و اصحاب صفه می دانند . ( فرهنگ اشعار حافظ )

عجب دارم درونِ عاشقان را / که پیراهن نمی سوزد حرارت

در شگفتم که چرا گرمی درون و دلِ عُشّاق پیراهن آنان را به آتش نمی کشد و نمی سوزاند . [ درون = دل ، سینه ]

جمال دوست چندان سایه انداخت / که سعدی ناپدید است از حقارت

جمال دوست آنچنان سایه گُستر شد که سعدی در برابر آن از حقارت و کوچکی ناپدید گردید . [ حقارت = کوچکی ]

شرح و تفسیر غزل 36                     شرح و تفسیر غزل 38