غزل شماره 83 دیوان خواجه حافظ شیرازی | شرح و تفسیر

برقِ عشق از خرمنِ پشمینه پوشی سوخت سوخت / جورِ شاهِ کامران گر بر گدایی رفت رفت

اگر برق عشق ، خرمن وجودِ یک پشمینه پوش را بسوزاند مهم نیست . یعنی اگر وجودِ عاشق گدا را آتش عشق بسوزاند ، هیچ مهم نیست و ما شکایت از آن نمی کنیم . زیرا مرام و شأنِ عاشق ، سوختن در آتش عشق است . و اگر جور و ستم پادشاهِ کامران بر گدایی رسید مهم نیست . یعنی عشق یک پادشاهِ قهّار است که هر کار کند موردِ سؤال قرار نمی گیرد . [ پشمینه پوش = کنایه از عاشق گدا ]

در طریقت رنجش خاطر نباشد مِی بیار / هر کدورت را که بینی چون صفایی رفت رفت

در طریقِ عشاق رنجانیدن خاطر و رنجیده شدن وجود ندارد . یعنی جایز نیست . پس حالا هر کدورتی که دیدی ، حالا وقتِ صلح و صفا است و آن کدورت گذشت و دیگر به خاطرها نمی آید . [ رنجش = آزردگی / کدورت = رنجش و دل آزردگی ]

عشقبازی را تحمل باید ای دل پای دار / گر ملالی بود بود و گر خطایی رفت رفت

ای دل ، در عاشقی تحمل لازم است . ثابت قدم باش . یعنی در طریق عشق باید عاشق در برابر هر بلا و جفا صابر باشد ، یعنی در طریق عشق هر چه پیش آید باید عاشق آن را تحمل کند و ترک قیل و قال نماید . [ پایدار = ثابت قدم ]

گر دلی از غمزۀ دلدار باری بُرد بُرد / ور میانِ جان و جانان ماجرایی رفت رفت

اگر خاطر یک عاشق از غمزۀ دلدار باری بُرد ، یعنی اگر عاشقی از معشوق رنجش یا کدورتی پیدا کرد . دیگر آن فراموش می شود و هرگز تکرار نمی گردد . [ اگر مابین جان و جانان ، ماجرایی رخ داده است آن هم گذشت و بار دیگر آن را به خاطر نمی آورند ]

از سخن چینان ملالتها پدید آمد ولی / گر میانِ همنشینان ناسزایی رفت رفت

از غمّازان هزار جور آواز شنیده و ملالتها دیده می شود . یعنی غمّازان از سرزنش عشاق فارغ نیستند . امّا اگر مابین یاران و دوستان یک ناسزا و یا یک امرِ نامعقولی واقع گردد فوری عفو می شود و از خاطرها محو می گردد . خلاصه آنچه از غمّاز ظاهر می شود ، در هر زمانی جور و جفا و آزار است امّا مابین عشاق هر ماجرای مهمی هم که اتفاق افتد مستور می ماند و دیگر به خاطر نمی آید . [ سخن چین = غمّاز / پدید = آشکار / همنشینان = مصاحبان / ناسزا = آنچه لایق نباشد ]

عیب حافظ گو مکُن واعظ که رفت از خانقاه / پایِ آزادی چه بندی گر بجایی رفت رفت

ای واعظ ، اگر حافظ از خانقاه رفت عیبش مگیر . زیرا پای شخصِ آزاد را برای چه می بندی . پس اگر به جایی رفت ، رفت . یعنی اگر حافظ خانقاه را ترک نمود و رفت ، ای واعظ مانعِ او مباش زیرا او یک شخصِ آزاد است و یک آدم بی قید است . زیرا کسانی که لاقیدند آن جا هستند که دوست دارند .

شرح و تفسیر غزل 82                     شرح و تفسیر غزل 84