شرح و تفسیر غزل شماره 58 دیوان سعدی شیرازی

خبر ما برسانید به مرغان چمن / که هم آواز شما در قفسی افتاده ست

خبر ما را به بلبلان برسانید و به آنها بگویید که عاشقی همانند شما در کوی عشق اسیر قفسی گشته است . [ چمن = سبزه و گیاه ، مجازا به معنی باغ / مرغان چمن = کنایه از بلبلان ]

به دلآرام بگو : ای نَفَس باد سَحر / کار ما همچو سَحر با نَفَسی افتاده ست

ای نسیم صبحگاهی ، به معشوق ما بگو که ما همانند سحر که به سرعت به پایان می رسد ، در شرف نابودی قرار گرفته ایم و زندگی ما به نفسی بسته است . پس ما را دریاب . [ دلآرام = کنایه از معشوق ]

بند بر پای تحمّل چه کند گر نکند ؟ / انگبین است که در وی مگسی افتاده ست

اگرانسانِ گرفتار و پای در بند در اسارت شکیبایی نکند چه کند ؟ گویی آن بند همانند عسلی است که زنبوری در آن افتاده باشد که رهایی از آن برایش ممکن نیست . [ بند بر پای = دربند و گرفتار / انگبین = عسل ]

هیچ کس عیب هوس باختن ما نکند / مگر آن کس که به دام هوسی افتاده ست

هیچ کس بر عشق ورزی ما خرده نخواهد گرفت . مگر کسی که عشق را تجربه کرده و به دام آن افتاده باشد . [ هوس باختن = هوس ورزیدن ، هوس بازی کردن / در این بیت «هوس» به «دام» تشبیه شده است . ]

سعدیا ، حال پراکندۀ گوی آن داند / که همه عمر به چوگان کسی افتاده ست

ای سعدی ، کسی احوال پریشانِ گوی را درمی یابد که خود روزگاری چون گوی اسیر چوگان معشوق بوده و سرگردانی و پریشانی را تجربه کرده باشد . [ پراکنده = پریشان / گوی = توپ و گلوله ای چوبین که در بازی چوگان از آن استفاده می شود / چوگان = چوبی با دستۀ راست و باریک و سرِ کج که با آن در چوگان بازی گوی را می زنند / به چوگان کسی افتادن = کنایه از اسیر و گرفتار کسی شدن ]

شرح و تفسیر غزل 57                      شرح و تفسیر غزل 59