شرح و تفسیر غزل شماره 128 دیوان سعدی شیرازی

دهانش ارچه نبینی ، مگر به وقت سخن / چو نیک درنگری ، چون دلم به تنگی نیست

با وجود آنکه جز در هنگام سخن گفتن نمی توانی دهان او را ببینی ، اگر خوب دقّت کنی ، درمی یابی که دهان او از دل من تنگتر نیست . [ تنگ بودن دهان معشوق = در سنّت ادبی شاعران دهان معشوق را به هیچ مانند کرده اند و دهان هر چه کوچکتر باشد زیباتر است / نیک = دقیق و کامل ]

به تیغ غمزۀ خونخوار لشکری بزنی / بزن که با تو در او هیچ مرد جنگی نیست

تو توانایی آن را داری که با شمشیر کرشمه های خونریزت لشکری را از پای درآوری ، بزن ، زیرا در آن سپاه هیچ مردی که بتواند با تو بستیزد وجود ندارد . [ غمزه = ناز و عشوه ، اشاره به چشم و ابرو / با = مقابله ، در برابرِ ]

قوی به چنگ من افتاده بود دامن وصل / ولی دریغ به دولت به تیزچنگی نیست

دامن وصل را سخت و محکم به دست گرفته بودم ، امّا دریغا که رسیدن به دولت و سعادت با قوی پنجگی امکان پذیر نیست . و به شرط دیگری وابسته است . از این روی ، به هجران مبتلا گشتم . [ قوی = سخت و محکم / دولت = سعادت و اقبال ]

دوم به لطف ندارد ، عجب که چون سعدی / غلام سعد ابوبکر سعد زنگی نیست

معشوق من از نظر لطافت دومی ندارد و بی نظیر است ، در شگفتم که چرا همانند سعدی ، که او نیز در لطافت گفتار بی نظیر است ، به غلامی سعد ابوبکر (ممدوح سعدی) کمر نمی بندد . [ دوم نداشتن = مثل و مانند نداشتن / سعد ابوبکر سعد زنگی = از اتبکان فارس و ممدوح شیخ اجلّ ، سعدی است که پارس را از گزند حملات مغول در امان نگاه داشت . ]

شرح و تفسیر غزل 127                     شرح و تفسیر غزل 129