در بیان فضیلت گرسنگی و پرهیز کر دن | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
در بیان فضیلت گرسنگی و پرهیز کر دن | شرح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر پنجم ابیات 2832 تا 2840
نام حکایت : حکایت شیخ محمد سررزی غزنوی که هفت سال روزه داشت
بخش : 10 از 19 ( غالب شدن مکرِ روباه بر خویشتن داری خر )
خلاصه حکایت شیخ محمد سررزی غزنوی که هفت سال روزه داشت
در شهر غزنین شیخ زاهدی مقیم بود با نام محمّد و لقب سَررَزی . وی هفت سال متوالی روزه داشت و هر روز با برگ های درخت رز افطار می کرد . او در این دورانِ پُر ریاضت ، عجایب شگرفی از حضرت حق دید . ولی بدین امر قانع نبود و دوست داشت که جمالِ الهی را شهود کند . او در اثنای ریاضاتِ خود از بقای مادّی خویش ملول و دل سیر شد . پس بر ستیغِ کوهی رفت و گفت : خداوندا ، یا جمالِ بی مثالت را بر من بنما . یا خود را از بالای این کوه به زمین خواهم افکند . از حضرت حق بدو الهام شد که هنوز هنگامِ دیدارِ من نرسیده است . و اگر خود را به زمین افکنی نخواهی مُرد . شیخ از فرطِ عشق و …
متن کامل ” حکایت شیخ محمد سررزی غزنوی که هفت سال روزه داشت “ را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
متن کامل ابیات غالب شدن مکرِ روباه بر خویشتن داری خر
ابیات 2832 الی 2840
2832) جوع ، خود سلطانِ داروهاست هین / جوع در جان نِه ، چنین خوارش مَبین
2833) جمله ناخوش از مَجاعت خوش شده ست / جمله خوش ها بی مَجاعت ها رد است
2834) آن یکی می خورد نانِ فَخفَره / گفت سایل : چون بدین اَستت شَرَه ؟
2835) گفت : جوع از صبر چون دو تا شود / نانِ جو در پیشِ من حلوا شود
2836) پس توانم که همه حلوا خورم / چون کنم صبری ، صبورم لاجَرَم
2837) خود نباشد جوع ، هر کس را زبون / کین علف زاریست ز اندازه برون
2838) جوع ، مر خاصانِ حق را داده اند / تا شوند از جوع ، شیرِ زورمند
2839) جوع ، هر جِلفِ گدا را کی دهند ؟ / چون علف کم نیست ، پیشِ او نهند
2840) که بخور ، که هم بدین ارزانی / تو نه یی مرغاب ، مرغ نانیی
شرح و تفسیر در بیان فضیلت گرسنگی و پرهیز کر دن
جوع ، خود سلطانِ داروهاست هین / جوع در جان نِه ، چنین خوارش مَبین
بهوش باش که گرسنگی شاهِ داروهاست . گرسنگی را با جان و دل بپذیر و اینگونه حقیرش نگاه مکن . [ جوع = گرسنگی ، شرح بیت 3034 دفتر سوم ]
جمله ناخوش از مَجاعت خوش شده ست / جمله خوش ها بی مَجاعت ها رد است
هر طعام ناگوار به سببِ گرسنگی گوارا شود . و هر طعام لذیذ در غیر موقعِ گرسنگی ناگوار به نظر می رسد .
مَثَل
آن یکی می خورد نانِ فَخفَره / گفت سایل : چون بدین اَستت شَرَه ؟
شخصی نانِ نامطلوبی را با اشتهای تمام می خورد . کسی از او سؤال کرد : چرا این نان را با این همه میل و اشتها می خوری ؟ [ نان فَخفَره = نان سبوس دار ، نان کپک زده ، نانی که همراه با نخاله های گندم و جو پخته شده باشد ، در اینجا مراد نان نامطلوب / شَرَه = حرص و آز ]
گفت : جوع از صبر چون دو تا شود / نانِ جو در پیشِ من حلوا شود
آن شخص جواب داد : وقتی گرسنگی بر اثر صبر دو برابر شود . نانِ جو در ذائقۀ من مانند حلوا شیرین و گوارا می آید .
پس توانم که همه حلوا خورم / چون کنم صبری ، صبورم لاجَرَم
پس وقتی صبر کنم می توانم همیشه حلوا بخورم . بدین سبب ناچار همیشه صبر می کنم . [ زیرا نتیجۀ صبر شیرین است . ]
خود نباشد جوع ، هر کس را زبون / کین علف زاریست ز اندازه برون
گرسنگی رامِ هر کس نمی شود . یعنی هر آدمی نمی تواند بر گرسنگی صبر کند . زیرا دنیا مانند چمنزاری بیکران است .
جوع ، مر خاصانِ حق را داده اند / تا شوند از جوع ، شیرِ زورمند
گرسنگی عطیه ای است مخصوص یارانِ خاص خدا . تا بر اثر گرسنگی به شیری نیرومند مبدّل شوند .
جوع ، هر جِلفِ گدا را کی دهند ؟ / چون علف کم نیست ، پیشِ او نهند
کی ممکن است که گرسنگی را به هر گدای عاری از کمال بدهند ؟ یعنی گرسنگی عارفانه نصیب آنانی که از حیث فضل و کمال روحی فقیر و بی چیزند نمی شود . زیرا علف کم نیست . پس علف را پیش او می گذارند . یعنی لذّات و تمتّعات دنیوی چون فراوان است بی دریغ نصیبِ اهلش می شود . [ جِلف = احمق ، خمرۀ بزرگ و خالی ]
که بخور ، که هم بدین ارزانی / تو نه یی مرغاب ، مرغ نانیی
با زبان حال بدو گویند : ای آدم حیوان صفت بخور که به همین مقدار ارزش داری . یعنی ارزش وجودی تو همین است که بخوری و ساعنی بعد به سویِ مستراح شتابان بدوی . تو مرغ آبی نیستی بلکه مرغ نانخواری . [ مراد از «مرغ آبی» ، عارفان بِالله است که در بحر بیکران حقیقت شناورند و مراد از «مرغ نانی» ، آدمیان حیوان سیرن . ]
دکلمه در بیان فضیلت گرسنگی و پرهیز کر دن
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر پنجم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات