غزل شماره 107 دیوان خواجه حافظ شیرازی | شرح و تفسیر

اندر سرِ ما خیالِ عشقت / هر روز که باد در فزون باد

خیال عشق تو در سرم هر روز افزونتر گردد یعنی عشقم نسبت به تو شدّت یابد . خلاصه عشق و محبتم نسبت به تو روز به روز بیشتر شود .

هر سرو که در چمن درآید / در خدمتِ قامتت نگون باد

هر سرو که در چمن پیدا شود در خدمت قدِ چون الفِ تو ، نگون باد . یعنی به واسطۀ تعظیمی که می کند قدش خمیده گردد چنانکه رسم بر این است که هنگامِ سلام خم می شوند . خلاصه هر قدِ بلند و عالی شأن در برابر قامت تو راکع و ساجد باشد .

چشمی که نه فتنۀ تو باشد / چون گوهرِ اشک غرق خون باد

چشمی که مفتونِ تو نباشد مثلِ گوهرِ اشک غرق خون گردد یعنی هر که تو را دوست ندارد چشمش گریان و دلش غمناک شود .

چشمِ تو ز بهرِ دلربایی / در گردنِ سحرِ ذوفنون باد

چشمت برای دلربایی ، صاحب همه فنون سُحر باشد . یعنی برای تسخیر دل های عشاق به انواعِ سِحر قادر باشد . [ دلربایی = جذب کننده دل / ذو = صاحب / فنون = جمع فن به معنی صنعت ]

هر جا که دلی است در غمِ تو / بی صبر و قرار و بی سکون باد

در هر جا که دلی قابلیت عشق و محبت را دارد . در غمِ عشق تو بی صبر و قرار و نا آرام باشد .

قدِ همه دلبرانِ عالَم / پیشِ الفِ قدت چو نون باد

قامت همه دلربایان جهان در برابر بالای راست الف سان تو مانند حرف «ن» خمیده باد یعنی همۀ نکویان در پیشِ تو ، به نشانِ بزرگداشت سر فرود آورند .

هر دل که ز عشق توست خالی / از حلقۀ وصلِ تو برون باد

دلی که به راستی عاشقِ تو نباشد و برای هوس ، وصلِ تو را خواهد . از انجمنِ وصالت دور باد .

لعلِ تو که هست جانِ حافظ / دور از لبِ مردمانِ دون باد

لبِ قرمز چون لعلِ تو که جانِ حافظ است . دور از لب مردم فرومایه باشد . یعنی فقط نصیب حافظ شود و غیر از او کسی از آن بهره مند نشود .

شرح و تفسیر غزل 106                      شرح و تفسیر غزل 108