عزرائیل و در هم شکستن کشتی گرفتار امواج مهیب | شرح و تفسیر

گفت : بر جمله دلم سوزد به درد / لیک ترسم امر را اِهمال کرد

عزرائیل عرض کرد که خداوندا من به هنگام قبض روح کردن مردم نسبت به همگان دلم می سوزد . ولی ترسم اینست که مبادا این ترّحم در اجرای وظیفه ام سستی و خلل ایجاد کند .

تا بگویم : کاشکی یزدان مرا / در عوض قربان کند بهرِ فتا

تا آنجا دلم به حال مردم می سوزد که می گویم : ای کاش حضرت حق به جای میراندنِ این جوان مرا قربانی کند .

گفت : بر کی بیشتر رحم آمدت ؟ / از کِه دل پُرسوز و بریان تر شدت ؟

خداوند به عزرائیل فرمود : بر چه کسی بیشتر دلت به رحم آمده است ؟ و اصلاََ به خاطر چه کسی بیشتر دلت سوخته و کباب شده است ؟

گفت : روزی کشتیی بر موجِ تیز / من شکستم ز امر تا شد ریز ریز

عزرائیل گفت : روزی برای اجرای فرمانِ تو کشتیِ گرفتار در امواجی تند را در هم شکستم و خُرد و متلاشی اش کردم .

پس بگفتی : قبض کن جانِ همه / جز زنی و غیرِ طفلی زآن رمه

پس فرمودی : جانِ همۀ ساکنان کشتی را بگیر مگر جانِ مادر و طفلِ خردسالش را .

هر دو بر یک تخته ای درماندند / تخته را آن موجها می راندند

هر دو ، یعنی مادر و طفل روی تخته پاره ای در وسطِ آبها قرار گرفتند و امواج آن تخته پاره را به جلو می راند .

باز گفتی : جانِ مادر قبض کن / طفل را بگذار تنها ز امرِ کُن

دوباره فرمودی : اینک جانِ مادر را بگیر و آن طفل را به اقتضای مشیّت الهی رها کن و کاری به او نداشته باش . [ کُن = اشاره است به آیه 117 سوره بقره . « و چون آفریدن چیزی را اراده فرماید . به محضِ اینگه گوید : موجود باش ، پس موجود شود . » ]

چون ز مادر بِگسلیدم طفل را / خود تو می دانی چه تلخ آمد مرا

وقتی که مادر را از آن طفل از طریق قبض روح جدا کردم . تو خود می دانی که این کار برای من چقدر تلخ و ناگوار آمد .

پس بدیدم دودِ ماتم هایِ زَفت  / تلخیِ آن طفل از فکرم نرفت

البته من در طول مأموریتم که قبض روح خلایق است . صعنه های غم انگیز و سوزناک بزرگی دیده ام . ولی تلخی اینکه می دیدم طفلی شاهد مرگ رقّت بار مادرش در میان امواج خروشان دریاست هرگز از یادم نمی رود .

گفت حق : آن طفل را از فضلِ خویش / موج را گفتم فگن در بیشه اش

حضرت حق فرمود : من به اقتضای فضل و احسان خویش به امواج گفتم که او را در بیشه ای بیفکن .

بیشه ای پُر سوسن و رَیحان و گُل / پُر درختِ میوه دارِ خوش اُکُل

بیشه ای پُر از سوسن و گُل و ریحان و پوشیده از درختان میوۀ لذیذ . [ اُکُل = خوردنی ، طعام ]

چشمه هایِ آبِ شیرینِ زلال / پروریدم طفل را با صد دَلال

در بیشه ای که چشمه ساران آب شیرین و زلال جریان داشت . آن کودک را در ناز و نعمت فراوان پروردم . [ دَلال = ناز و کرشمه ، در اینجا یعنی نازپروردگی ]

صد هزاران مرغِ مُطرِب خوش صدا / اندر آن روضه فکنده صد نوا

صدها هزار پرنده نغمه سرای خوش آواز در آن گُلشن نغمه سرایی می کردند .

بسترش کردم ز برگِ نسترن / کرده او را ایمن از صَدمِۀ فِتَن

بستر او را از گُل های نسترن ساختم و از فتنه ها و خطرات فراوان ایمنش داشتم .

گفته من خورشید را ، کو را مَگَز / باد را گفته : بَرو آهسته وَز

به خورشید فرمودم که او را آزرده مساز . و به باد نیز فرمودم بر او نرم و آرام گذر کن .

ابر را گفته بر او باران مَریز / برق را گفته بر او مگرای تیز

به ابر فرمودم که بر آن طفل باران فرو مباران . به آذرخش نیز فرمودم بر او تند و تیز مدرخش .

زین چمن ای دی مَبُر آن اعتدال / پنجه ای بهمن بر این روضه ممال

ای زمستان از این چمنزار آب و هوای معتدل را قطع مکن . ای ماهِ بهمن بر این گلشن دست اندازی مکن .

شرح و تفسیر بخش بعد