روی اگر پنهان کند سنگین دل و سیمین بدن / مُشک ، غمّاز است ، نَتواند نهفتن بوی را

اگر یار سنگدلِ سیمین تن چهرۀ خود را بپوشاند ، باز هم زیبایی او آشکار خواهد شد . همچنان که مُشک ، پرده دَر است و نمی تواند بوی خوش خود را پنهان نگه دارد . [ مُشک = ماده ای است سیاه رنگ که در زیرِ شکم جنس نرِ آهوی خُتن قرار دارد و بسیار خوشبو و معطر است / غمّاز = سخن چین و پرده در ]

ای موافق صورت و معنی که تا چشم من است / از تو زیباتر ندیدم روی و خوشتر خوی را

ای کسی که بیرون و درونت سازگارند و جمال صورت و سیرت را جمع داری . از هنگامی که چشم من دیدن آغاز کرده است ، رویی زیباتر از روی تو و حقیقتی پسندیده تر از خصائل تو ندیده ام . [ موافق صورت و معنی = آنکه درون و بیرونش سازگار است / صورت و معنی = ظاهر و باطن / خوی = خصلت ]

گر به سر می گردم از بیچارگی ، عیبم مکن / چون تو چوگان می زنی ، جرمی نباشد گوی را

اگر من در اثر ناچاری و درماندگی سرگشته و سرگردانم . بر من خرده مگیر ، آنجا که تو چوگان می زنی و گوی ناگزیر است بگردد ، گناهِ سرگشتگی به گوی باز نمی گردد . همچنان که من همانند گوی سرگشتۀ چوگانِ عشق توام . [ چوگان و گوی = شرح بیت 1 غزل 17 ]

هر که را وقتی دَمی بوده ست و دردی سوخته ست / دوست دارد نالۀ مستان و ها یا هوی را

کسی که روزگاری در اثر عاشقی نفسی گرم داشته و درد و سختی او را سوزانیده باشد ، نالۀ مستان و شور و غوغای آنان را دوست دارد . [ دَم = آه ، درد ( شرح بیت 8 غزل 17 ) / سوخته است = در اینجا یعنی سوزانیده است / ها یا هوی = هیاهو ، شور و غوغا ، بانگ و فریاد ]

ما ملامت را به جان جوییم در بازار عشق / کنج خلوت ، پارسایان سلامت جوی را

در بازار عشق و عاشقی سرزنش را با دادن جان می طلبیم . بگذار تا پرهیزگاران عاقبت خواه باشند .

بوستان را هیچ دیگر درنمی باید به حُسن / بلکه سروی چون تو می باید کنار جوی را

بوستان برای زیبایی خود به چیزی نیازمند نیست ، مگر آنکه سروی چون تو در لب جویبار آن بنشیند . [ دربایستن = لازم و ضروری بودن ، لایق و سزاوار بودن ]

ای گلِ خوشبوی ، اگر صد قرن باز آید بهار / مثلِ من دیگر نبینی بلبلِ خوش گوی را

ای معشوق زیبا و بویای من ، اگر هزاران سال بهار تجدید شود . دیگر کسی را مانند من خوش بیان و نغمه سرای نخواهی دید .

_ بهار = فصل بهار ، شکوفه های تازه و نورُسته گل درخت نارنج و نوعی گل گاوچشم و اقحوان اصغر است ، بستان افروز که آن را تاج خروس گویند که گلی است سرخ رنگ و به عنوان گل زینتی نیز در باغ ها کاشته می شود ( گل و گیاه در ادبیات منظوم فارسی ) .

سعدیا ، گر بوسه بر دستش نمی یاری نهاد / چاره آن دانم که در پایش بمالی روی را

ای سعدی ، اگر نمی توانی بر دستش بوسه زنی ، چاره آن است که دست کم روی خویش را بر پایش بمالی . [ یارستن = توانستن ]