باز الحاح کردن معاویه ابلیس را | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
باز الحاح کردن معاویه ابلیس را | شرح و تفسیر
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر دوم ابیات 2730 تا 2743
نام حکایت : بیدار کردن ابلیس ، معاویه را که خیز وقت نماز است
بخش : 9 از 15 ( باز الحاح کردن معاویه ابلیس را )
خلاصه حکایت بیدار کردن ابلیس ، معاویه را که خیز وقت نماز است
حکایت کرده اند که معاویه در گوشه ای از کاخ خود خوابیده بود . درهای ورودی کاخ از اندرون بسته بود تا کسی مزاحم خواب او نشود . او در خوابی ژرف فرو رفته بود که ناگهان ، شبحی او را از خواب بیدار می کند . معاویه آسیمه سر از خواب بیدار می گردد ولی کسی را نمی بیند پیشِ خود می گوید : همۀ درهای کاخ که بسته است ، پس این شخصِ موهوم از کجا به اندرون درآمده است ؟ برمی خیزد و به جستجو می پردازد و بالاخره با شبحی برخورد می کند و به او می گوید : کیستی ؟ پاسخ می دهد : ابلیس ، معاویه می پرسد : چرا مرا بیدار کردی ؟ می گوید : وقتِ نماز است ، تو را بیدار کردم تا فوراََ …
متن کامل « حکایت بیدار کردن ابلیس ، معاویه را که خیز وقت نماز است » را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
متن کامل اشعار باز الحاح کردن معاویه ابلیس را
ابیات 2730 الی 2743
2730) گفت : غیر راستی نَرهاندت / داد ، سویِ راستی می خواندت
2731) راست گو ، تا وارهی از چنگِ من / مکر نَنشاند غبارِ جنگِ من
2732) گفت : چُون دانی دروغ و راست را ؟ / ای خیال اندیشِ پُر اندیشه ها
2733) گفت : پیغمبر نشانی داده است / قلب و نیکو را مِحَک بنهاده است
2734) گفته است : اَلکِذبُ رَیبُ فِی القُلوب / گفت : اَلصّدقُ طُمَأنینُ طَروب
2735) دل نیآرامد به گفتارِ دروغ / آب و روغن هیچ نفروزد فروغ
2736) در حدیثِ راست ، آرامِ دل است / راستی ها دانۀ دامِ دل است
2737) دل مگر رنجور باشد بَد دهان / که نداند چاشنیِ این و آن
2738) چون شود از رنج و علّت ، دل سَلیم / طعمِ کِذب و راست را باشد عَلیم
2739) حرصِ آدم چو سویِ گندم فُزود / ار دلِ آدم سلیمی را رُبود
2740) پس دروغ و عشوه ات را گوش کرد / غِرّه گشت و زهرِ قاتل نوش کرد
2741) کژدُم از گندم ندانست آن نَفَس / می پَرَد تمییز از مستِ هوس
2742) خلق ، مستِ آرزواند و هوا / ز آن پذیرااَند دستانِ تو را
2743) هر که خود را از هوا ، خو باز کرد / چشمِ خود را آشنایِ راز کرد
شرح و تفسیر باز الحاح کردن معاویه ابلیس را
گفت : غیر راستی نَرهاندت / داد ، سویِ راستی می خواندت
معاویه گفت : ای ابلیس به جز راستی و درستی ، چیزی نمی تواند تو را رستگار سازد . زیرا عدالت نیز تو را به راستی فرا می خواند .
راست گو ، تا وارهی از چنگِ من / مکر نَنشاند غبارِ جنگِ من
راست بگو تا از دستِ من رها شوی . زیرا حیله و نیرنگ نمی تواند غبارِ پیکار مرا با تو فرو نشاند .
گفت : چُون دانی دروغ و راست را ؟ / ای خیال اندیشِ پُر اندیشه ها
ابلیس به معاویه گفت : ای کسی که مالامال از اندیشه های گوناگون و خیالات هستی ، تو چگونه دروغ را از راست باز می شناسی ؟
گفت : پیغمبر نشانی داده است / قلب و نیکو را مِحَک بنهاده است
معاویه گفت : پیامبر (ص) برای شناختن ناسَرَه از سَرَه معیاری قرار داده است .
گفته است : اَلکِذبُ رَیبُ فِی القُلوب / گفت : اَلصّدقُ طُمَأنینُ طَروب
پیامبر (ص) فرموده است : دروغ مایۀ تردید قلب هاست و راستی ، مایۀ آرامش خاطر . ( طَروب = بسیار طربناک ) [ اشاره است به حدیثی از پیامبر (ص) « رها کن آنچه را که تو را به شک می اندازد و بگیر آنچه را که تو را به شک نمی اندازد . زیرا در راستی ، آرامش خاطر است و در دروغ شک و تردید » ( شرح مثنوی ولی محمد اکبرآبادی ، دفتر دوم ، ص 208 و شرح اسرار ، ص 159 ) ]
دل نیآرامد به گفتارِ دروغ / آب و روغن هیچ نفروزد فروغ
دل با سخن دروغ آرامش نمی یابد ، چنانکه اگر مثلا آب با روغن درآمیزد چراغی را روشن نمی کند .
در حدیثِ راست ، آرامِ دل است / راستی ها دانۀ دامِ دل است
ولی سخنِ راست مایۀ آرامش دل است ، زیرا راستی ها و حقایق همانند دانه ای است که در دام قرار می گیرد تا مرغِ دل را صید کند .
دل مگر رنجور باشد بَد دهان / که نداند چاشنیِ این و آن
وقتی که روانِ آدمی بیمار باشد و ذائقه ، نامتعادل ، آدمی نمی تواند طعمِ غذا را تشخیص دهد .
چون شود از رنج و علّت ، دل سَلیم / طعمِ کِذب و راست را باشد عَلیم
وقتی که روانِ آدمی از بیماری و ناهنجاری برَهَد . می تواند مزۀ راست و دروغ را تشخیص دهد . [ بیماری های روحی نظیر حرص و حسد و کینه و آز تعادل روانی را بر هم می زند و در نتیجه انسان نمی تواند شناختِ درستی از پدیده ها حاصل کند ]
حرصِ آدم چو سویِ گندم فُزود / ار دلِ آدم سلیمی را رُبود
وقتی که آدم (ع) نسبت به گندم میل پیدا کرد ، همین میل ، تعادل روانی را از او سلب نمود .
پس دروغ و عشوه ات را گوش کرد / غِرّه گشت و زهرِ قاتل نوش کرد
آنگاه دروغ و حیله گری تو (ابلیس) در او اثر بخشیده و او سخنِ دروغ و حیله گرانه ات را گوش کرد . در نتیجه فریفته شد و سمِ کُشندۀ تو را نوشید .
کژدُم از گندم ندانست آن نَفَس / می پَرَد تمییز از مستِ هوس
او در آن لحظه نتوانست کژدُم را از گندم باز شناسد . زیرا قوۀ تشخیص و بازشناسی پدیده ها از کسی که مستِ در هوس ها و شهوات باشد دور می شود .
خلق ، مستِ آرزواند و هوا / ز آن پذیرااَند دستانِ تو را
مردم از آنرو که مست و مدهوشِ آرزو و هوی و هوس هستند ، نیرنگ های تو را می پذیرند .
هر که خود را از هوا ، خو باز کرد / چشمِ خود را آشنایِ راز کرد
هر کس که خود را از خوی ِ هوای نَفس برهاند ، چشمِ دل خود را با اسرار و حقایق نهان آشنا می سازد .
دکلمه باز الحاح کردن معاویه ابلیس را
خلاصه زندگینامه مولانا جلال الدین محمد بلخی
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
خلاصه معرفی کتاب مثنوی معنوی مولوی
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح جامع مثنوی معنوی – دفتر دوم – تالیف کریم زمانی – انتشارات اطلاعات
