غزل شماره 103 دیوان خواجه حافظ شیرازی | شرح و تفسیر

کامم از تلخیِ غم چون زهر گشت / بانگِ نوشِ شادخواران یاد باد

از تلخی غم ، کامم مثلِ زهر تلخ گشت . بانگِ بنوش بنوش مجلسِ باده هرگز فراموش نشود . زیرا عادت اهلِ مجلس جنان است که وقتی یکی از مجلسیان قدح شرابِ را بلند کرد دیگران هم با گفتن لفظِ «بنوشیم» جام های خود را بلند می کنند و می نوشند . در روم هم معمول همین است می گویند «بخوریم» .

گر چه یاران فارغند از یادِ من / از من ایشان را هزاران یاد باد

اگر چه یاران از یاد کردن من فارغند یعنی یادی از من نمی کنند ولی از من به ایشان هزاران بار یاد باد . یعنی من آنها را هزار باد به خاطر می آورم .

مُبتلا گشتم در این بند و بلا / کوششِ آن حق گزاران یاد باد

من گرفتارِ بندِ بلا شده ام یعنی گرفتارِ بندِ هجران و فراق عزیزان گشته ام . سعی و تلاشِ آن دوستانِ حق گزار یاد باد . یعنی از خاطرها محو نگردد بلکه برای همیشه باقی بماند آن کوششی که دوستان حق گزار در ادای حقِ ما بجا می آوردند .

گر چه صد رودست در چشمم مدام / زنده رودِ باغ کاران یاد باد

هر چند که از اشکِ چشمم هر آن در چشمم صد نهر تشکیل می شود امّا جایش است که زنده رودِ باغکاران یاد شود . یعنی از کثرت گریه از چشمانم نهرها جاری می شود . بسیار بجاست که این نهرها ، زاینده رود را به خاطر بیاورد . خلاصه هر چند که پیوسته دیده ام سرچشمۀ صد جویبار اشک است . با این حال یادِ نهرِ زاینده رود که از کنار باغ کاران می گذرد از خاطر فراموش مباد . [ باغ کاران = نام یکی از چهارباغ معروفِ اصفهان که مشرف بر زاینده رود بوده است ( لغت نامه دهخدا ) ]

رازِ حافظ بعد از این ناگفته ماند / ای دریغا رازداران یاد باد

رازِ حافظ بعد از این ناگفته می ماند یعنی کسی پیدا نمی شود که رازِ حافظ را نگه دارد و آن شخص راز نگهدارش باشد . یادِ یاران راز پوش بخیر باد .

شرح و تفسیر غزل 102                     شرح و تفسیر غزل 104