شرح و تفسیر غزل شماره 70 دیوان سعدی شیرازی

دگر از حربۀ خونخوار اجل نندیشم / که نه از غمزۀ خونریز تو ناباک تر است

دیگر از خنجر خونخوار مرگ بیمی به دل راه نمی دهم ، برای آنکه خنجر مرگ از کرشمه های جان ستان تو بی پرواتر نیست . [ حربه = شمشیر و خنجر / اجل = مرگ / اندیشیدن = ترسیدن / غمزه = ناز و عشوه ، اشاره به چشم و ابرو / ناباک تر = بی باک تر ، بی پرواتر ]

چست بوده ست مرا کسوت معنی همه وقت / باز بر قامت زیبای تو چالاک تر است

معنی ، جامه ای است که همیشه بر بالای سخن من مناسب بوده است . امّا معنا و حقیقت بر قامت زیبای تو برازنده تر و زیباتر است . [ چست = زیبا و جمیل (لغت نامه) / کسوت = جامه / معنی = کلام و سخن ، فکر و اندیشه /  چالاک = فریبا و زیبا (لغت نامه) ]

نظر پاک مرا دشمن اگر طعنه زند / دامن دوست بحمدالله از آن پاک تر است

اگر دشمن نگاه پاک مرا نظری الوده بداند و بر آن خرده گیرد ، خدای را سپاس می گویم که دامن دوست پاک تر از نگاه من است و نمی توان آن را آلوده قلمداد کرد . [ نظر پاک = چشم و نگاه پاک و بی آلایش / دامن پاک = پاکدامنی ، کنایه از عفّت و عفاف ]

تا گل روی تو در باغ لطافت بشِکفت / پردۀ صبر من از دامن گل چاک تر است

از زمانی که روی تو که به گل می ماند ، در باغ لطافت و تازگی شکفته است . بی تاب گشته ام و شکیبایی ام مثل پرده ای از هم دریده و شکاف آن از شکاف میان گلبرگ های گل شکفته هم بیشتر است . [ لطافت = نرمی و لطافت ، طراوت و تازگی / چاک بودن پردۀ صبر = کنایه از بی صبر و طاقت بودن ]

پای بر دیدۀ سعدی نِه ، اگر بخرامی / که به صد مَنزَلت از خاک درت خاک تر است

اگر قصد خرامیدن داری ، قدم بر چشمان سعدی بگذار که با صد ارج و مقام ، بارها از خاک درگاهت افتاده تر و حقیرتر است . [ خرامیدن = با ناز و تکبّر و تبختر راه رفتن / منزلت = درجه و مرتبه ]

شرح و تفسیر غزل 69                     شرح و تفسیر غزل 71