شرح و تفسیر غزل شماره 79 دیوان سعدی شیرازی در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر غزل شماره 79 دیوان سعدی شیرازی
شاعر : ابو محمد مصلح بن عبدالله ملقب به سعدی شیرازی
کتاب : دیوان اشعار
قالب شعر : غزل
آدرس شعر : غزل شماره 79 دیوان سعدی شیرازی
1) این باد بهار بوستان است ؟ / یا بوی وصال دوستان است ؟
2) دل می برد این خط نگارین / گویی خط روی دلستان است
3) ای مرغ به دام دل گرفتار / بازآی که وقت آشیان است
4) شب ها من و شمع می گدازیم / این است که سوز من نهان است
5) گوشم همه روز از انتظارت / بر راه و ، نظر بر آستان است
6) ور بانگ مؤذّنی می آید / گویم که درایِ کاروان است
7) با آن همه دشمنی که کردی / بازآی که دوستی همان است
8) با قوّت بازُوان عشقت / سرپنجۀ صبر ناتوان است
9) بیزاری دوستان دمساز / تفریق میان جسم و جان است
10) نالیدن دردناک سعدی / بر دعوی دوستی بیان است
11) آتش به نی قلم درانداخت / وِاین حَبر که می رود دُخان است
این باد بهار بوستان است ؟ / یا بوی وصال دوستان است ؟
آیا این نسیم باد بهاری است که از جانب بوستان می وزد ؟ یا بوی خوش رسیدن به دوستان است ؟
_ بهار = شکوفه های تازه و نورُسته ، گل درخت نارنج و نوعی گل گاوچشم و اقحوان اصغر است ، بستان افروز که آن را تاج خروس گویند که گلی است سرخ رنگ و به عنوان گل زینتی نیز در باغ ها کاشته می شود ( گل و گیاه در ادبیات منظوم فارسی ) .
دل می برد این خط نگارین / گویی خط روی دلستان است
این نوشتۀ زیبا آدمی را مجذوب خود می سازد . گویی مثل موهای تازه رُسته بر روی گونه های معشوق است . [ خط (در مصراع اوّل) = دست خط و نوشته / خط (درمصراع دوم) = موهای تازه رُسته ای که گِرد رخسار خوب رویان برآمده باشد / نگارین = زیبا / دل بردن = کنایه از شیفته و بی قرار کردن]
ای مرغ به دام دل گرفتار / بازآی که وقت آشیان است
ای پرندۀ گرفتار دل ، بازگرد که هنگام بازگشتن به آشیانه و رسیدن به آرامش است .
شب ها من و شمع می گدازیم / این است که سوز من نهان است
من و شمع شب ها در سوز و گدازیم ، با این تفاوت که سوز شمع آشکار و سوز درون من پنهان است . [ گداختن = ذوب شدن ، کنایه از لاغر شدن است ]
گوشم همه روز از انتظارت / بر راه و ، نظر بر آستان است
همه روزه در انتظار خبری که از تو رسد ، گوشم به راه و چشمم بر آستانت دوخته شده است . [ نظر = نگاه / آستان = درگاه و پیشگاه / گوش به راه و نظر بر آستان بودن = کنایه از انتظار کشیدن است ]
ور بانگ مؤذّنی می آید / گویم که درایِ کاروان است
آنچنان در انتظارت به سر می برم که اگر مؤذّنی اذان گوید ، صدای او را صدای زنگ کاروان می پندارم . [مؤذّن = اذان گو / درای = زنگی که بر شتر بندند ]
با آن همه دشمنی که کردی / بازآی که دوستی همان است
با وجود آنکه بر من دشمنی های بسیار روا داشتی ، بازگرد ، زیرا دوستی من با تو همان دوستی پیشین است .
با قوّت بازُوان عشقت / سرپنجۀ صبر ناتوان است
سرپنجۀ صبر و شکیبایی در برابر نیروی بازوان عشق تاب مقاومت ندارند .
بیزاری دوستان دمساز / تفریق میان جسم و جان است
بی میلی دوستان موافق از یکدیگر همانند جدایی میان تن و روان است . [ دمساز = موافق و هم راز / تفریق = فاصله و جدایی ]
نالیدن دردناک سعدی / بر دعوی دوستی بیان است
این که سعدی دردمندانه می نالد . ناله های او بیانگر عشق و دوستی است . [ دعوی = دعوا ، ادّعا / بیان = دلیل و اثبات (لغت نامه) ]
آتش به نی قلم درانداخت / وِاین حَبر که می رود دُخان است
نالیدن سعدی نی قلم را سوزاند و این مرکّبی که بر کاغذ نقش می بندد ، دود نی قلم است که در اثر نلۀ سعدی دل سوخته به وجود آمده است . [ حبر = سیاهی و دوده ، مرکّب / دخان = دود ]
افصح المتکلّمین ، مصلح بن عبدالله ملقب به سعدی شیرازی ، یکی از ستارگان قَدَرِ اوّل آسمان شعر و ادب فارسی است . وی به تقریب در سال 606 هجری قمری در شیراز و در خانواده ای که به تعبیر خودش ، همه از عالمان دین بودند ، دیده به جهان گشود . در کودکی پدر را از دست داد و تحت سرپرستی و تربیت جدِ مادریش قرار گرفت …
متن کامل زندگینامه سعدی شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
در میان آثار منظوم سعدی ، غزل هایش جایگاه ویژه ای دارد . بی تردید بخشی از شهرت سعدی از رهگذر سروده شدن این غزل ها تحقق یافته است . زیرا با مطالعه این سروده هاست که خواننده درمی یابد سعدی در یافته های عاطفی و احساسی خویش را در نهایت فصاحت و بلاغت به نظم کشیده و در اختیار مخاطب قرار داده است .
این غزل ها افزون بر جذابیت و دلفریبی و افزونی که در صورت آنها مشاهده می شود ، در بُعدِ معنایی آینه ای است از افکار انسان دوستانه ، عشق بع هستی و حیات بشری ، عنایت به عوالم روحانی و ماورایی ، تجربه های بشری که سعدی آنها را در سفرهایش و …
متن کامل معرفی جامع کتاب دیوان اشعار سعدی شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح غزلهای سعدی – جلد اول و دوم – نوشته دکتر محمدرضا برزگر خالقی و دکتر تورج عقدایی – انتشارات زوّار