Categories: حکایات دفتر سوم مثنوی معنویحکایات مثنوی معنویداستان و حکایت

حکایت خواب دیدن فرعون آمدن موسی را و تدارک اندیشیدن

حکایت خواب دیدن فرعون آمدن موسی را و تدارک اندیشیدن در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان

حکایت خواب دیدن فرعون آمدن موسی را و تدارک اندیشیدن

هر چند ماجرای ولادت حضرت موسی (ع) در تفاسیر قرآن کریم و تواریخ به صورت های مختلف نقل شده . ولی این مطلب موردِ اتفاق است که نجات یافتن موسی از دستِ قهر و ستمِ فرعونی با مشیّتِ الهی و عنایتِ ربّانی بوده است . تورات در نقلِ این ماجرا به اجمال و اختصار سخن گفته و از تفصیلِ آن اجتناب ورزیده است . پس از آنکه منجّمان و خواب گزاران ، فرعون را از ولادت موسی می آگاهانند . به دستور فرعون ، فرزندانِ ذکورِ بنی اسرائیل قتل عام می شوند و گویند که او برای دست یافتن به موسی ، نود هزار نوزادِ بنی اسرائیل را می کشد ( سفر خروج ، باب دوم ، آیه 01 تا 11 ) به روایت وَهَب بن مُنَبّه هنگامی که مادر موسی باردار می شود این مسئله را از همگان پوشیده می دارد و همان سالی که قرار است موسی زاده شود . فرعون ، قابلگانی به جاسوسی می گمارد تا در خانه ها سرکشی کنند و مولودِ موعود را بیابند و به دستِ هلاکتش سپارند . امّا مادر موسی به حاملگان نمی ماند . نه شکمی برآماسیده دارد و نه رنگی پریده . تنها خواهرش مریم در شب ولادت از این امر آگاه می شود ( کشّاف ، ج 3 ، ص 393 ) و از عبدالله بن عبّاس نیز نقل شده است که وقتی فابله ای از خانۀ مادرِ موسی برون می آید ، نگهبانانِ فرعونی به سوی خانه می شتابند . مریم ، خواهر را از هجومِ مأمورانِ سنگدلِ فرعونی می آگاهاند . مادر ، بیدرنگ نوزاد را در پارچه ای در می پیچد و به تنوری پُر لهیب و سوزان می افکند . مأموران همه جا را وارسی می کنند امّا نشانی از نوزاد نمی یابند . ناچار به سوی تنور می روند و می بینند که آتشِ تنور زبانه می کشد و یقیناََ کسی در چنین آتشی زنده نمی ماند . به مادرِ موسی ژرف می نگرند ولی نشانه ای از بارداری در او نمی یابند و ناچار خانه را ترک می کنند و می روند . مادرِ موسی به سوی تنور می شتابد و با حیرت می بیند . که آتشِ فروزانِ تنور ، سرد و سازگار است و به نوزاد آسیبی نرسانده است . ( مجمع البیان ، ج 7 ، ص 240 و 241 )

موسی و فرعون در مثنوی بیش از آنکه به صورتِ حقیقتِ شخصیّه مطرح باشند به صورتِ حقیقتِ نوعیّه مطمح نظر است . به دیگر سخن ، موسی و فرعون به دو فردِ خاص در مقطعی از تاریخ محدود نمی شوند . بلکه صفات و ممیّزاتِ هر یک از آن دو در طولِ تاریخ در یکایک انسان ها ظهور می کند . از اینروست که شمسِ تبریزی در مقالات خود بدین مطلب تصریح کرده است . موسی مظهرِ روحِ ایمانی و عقلِ معاد است و فرعون مظهرِ نَفسِ امّاره و سرکش و عقلِ معاش . بنابراین موسی و فرعون به صورت حقیقتِ نوعیّه در انسان ها ظهور می کنند . چنانکه مولانا در انتهای این حکایت ، مقصودِ خود را بازمی گوید :

آنچه در فرعون بود ، آن در تو هست / لکن اژدرهات ، محبوسِ چَه است

ای دریغ این جمله احوالِ تو است / تو بر آن فرعون برخواهیش بست