غزل شماره 100 دیوان خواجه حافظ شیرازی | شرح و تفسیر

گفتم به باد میدهدم باده نام و ننگ / گفتا قبول کن سخن و هر چه باد باد

به آن پیرِ می فروش گفتم : آخر باده آبرویم را می برد و رسوایم می کند . در جوابم گفت : تو کار به کارها نداشته باش ، حرف مرا قبول کن و هر چه باد باد . یعنی تو خوش باش و به فکرِ نام و ننگ مباش چونکه طریق عشق با نام و ننگ سازگار نیست بلکه در عالم عشق .

سود و زیان و مایه چو خواهد شدن ز دست / از بهرِ این معامله غمگین مباش و شاد

خواجه به عام خطاب می کند : چون سرمایه و سود و زیان همگی از بین خواهد رفت . پس از بهر معامله ای که ذکرش گذشت نه غمگین باش و نه شاد . خلاصه چون این دنیا خانۀ فناست پس نه برای فایده اش خوشحال باش و نه از ضررش غمگین .

بادت به دست باشد اگر دل نهی به هیچ / در معرضی که تختِ سلیمان رود به باد

اگر دل به هیچ نهی ، در دستت جز باد چیزی نخواهد ماند . یعنی اسبابِ دنیا که مثلِ خودِ دنیا فانی محض و به مثابۀ هیچ است اگر دل بدان بندی و تعلق و علاقه ای پیدا کنی ، چون بادی است که در دستت باشد . یعنی حاصل و فایده ات هیچ است . در مقامی که تختِ سلیمان فانی  شود یعنی با وجود اینکه باد آنرا با اراده سلیمان حرکت می دهد . عاقبت تختش به باد رود . خلاصه هر که به فانی دل بندد نتیجه ای که در دستش می ماند هیچ است . [ معرض = در اینجا به معنی مقام ]

حافظ اگرت ز پندِ حکیمان ملالت است / کوته کنیم قصه که عمرت دراز باد

ای حافظ اگر از پندِ حکیمان ملالت و کسالت پیدا می کنی یعنی از نصایحشان ملول و ناراحت می شوی . قصه را طولانی نکنیم . ما از نصیحت گذشتیم برو که به خدا سپردیمت . [ عمرت دراز باد = تو را به خدا سپردیم ]

شرح و تفسیر غزل 99                      شرح و تفسیر غزل 101