جواب گفتن ساحر مرده با فرزندان ساحر خود | شرح و تفسیر

فاش و مطلق گفتنم دستور نیست / لیک راز از پیشِ چشمم دُور نیست

اگر چه این راز در نظرِ من آشکار و عیان است ولی اجازه ندارم در این باب ، آشکارا و آزادانه حرفی بزنم .

لیک بنمایم نشانی با شما / تا شود پیدا شما را این خَفا

ولی در این باب ، به شما نشانه ای می دهم تا این امرِ پوشیده برای شما نیز آشکار شود .

نورِ چشمانم چو آنجاگه روید / از مقامِ خفتنش آگه شوید

ای نور دیدگانم ، وقتی که به آن محل رفتید . جای خفتن و محلِ استراحت او را پیدا کنید .

آن زمان که خفته باشد آن حکیم / آن عصا را قصد کن ، بگذار بیم

وقتی که آن دانا (موسی) به خواب فرو رفته ، بیم و هراس را کنار بگذارید و بکوشید تا عصای او را بدست آورید .

گر بدزدی و توانی ، ساحر است / چارۀ ساحر برِ تو حاضر است

اگر توانستید عصای موسی (ع) را بدزدید . بدانید که او واقعاََ یک جادوگر است و در آن صورت ، برای دفعِ سِحر او نیز می توانید چاره ای بیندیشید .

ور نتانی ، هان و هان آن ایزدی است / او رسولِ ذوالجلال و مُهتدی است

و اگر نتوانستید عصا را بدزدید ، بدانید بدانید که او پیامبری الهی و فرستادۀ خداوند بزرگ و راهنمای بشر است .

گر جهان ، فرعون گیرد شرق و غرب / سرنگون آید ، خدا ، آن گاه حرب ؟

اگر شرق و غرب جهان ، پُر از فرعون شود . یعنی جهان ، سراسر از فرعون و حکّامِ جبّار آکنده گردد . همۀ آنان در برابر قدرتِ حضرتِ حق ، سرنگون می شوند . مگر می شود با خدا جنگید ؟ [ وجه دیگر معنی : اگر شرق و غربِ جهان را فرعون بگیرد . سرنگون می شود ( نثر و شرح مثنوی شریف ، دفتر سوم ، ص 138 ) ]

این نشانِ راست دادم ، جانِ باب / بر نویس ، اللهُ اَعلَم بِالصّواب

جان پدر ، این نشانه ای که دادم درست است . این نشانی را بر صحیفۀ قلبت بنگار که خداوند به راستی و درستی داناتر است .

جانِ بابا ، چون بخسپد ساحری / سِحر و مکرش را نباشد رهبری

ای جان پدر ، اگر یک ساحر به خواب رود . دیگر سِحر او باطل و خنثی می شود . یعنی از اثر می افتد . [ خوارزمی می گوید : اگر ساحر در خواب رود سِحر و مکر او باطل می شود ( جواهرالاسرار ، دفتر سوم ، ص 522 ) ]

چونکه چوپان خُفت ، گرگ ایمن شود / چونکه خُفت ، آن جهدِ او ساکن شود

برای مثال ، هرگاه چوپان بخوابد ، گرگ احساسِ امنیت می کند زیرا وقتی که چوپان به خواب رود ، سعی و تلاش او نیز از حرکت باز می ایستد .

لیک حیوانی که چوپانش خداست / گرگ را آنجا امید و رَه کجاست ؟

ولی آن حیوانی که چوپانش خداوند است ، گرگ کی ممکن است که امیدی به دست یافتن رَمه او داشته باشد .

جادویی که حق کُند ، حق است و راست / جادویی خواندن مر آن حق را ، خطاست

حق تعالی اگر جادویی کند یعنی هرگاه خداوند ، برخلافِ قوانینِ شناخته شدۀ طبیعت امری را پدید آورد ، جادو نامیدنِ آن ، اشتباه است . [ توضیح سِحر در شرح بیت 277 دفتر اوّل ]

جانِ بابا این نشانِ قاطع است / گر بمیرد نیز ، حقش رافع است 

جان پدر ، این نشانه و علامتی که به تو گفتم قطعی و تردیدناپذیر است . اگر این پیامبر بمیرد نیز خداوند او را ارجمندی می بخشد . [ ابن عربی در شأنِ انسانِ کامل و صاحبِ تصرف می گوید « و عارف می تواند با تکیه بر همّتِ خود ، موجوداتی در عالَمِ خارج ( نه در خیال و وهم ) بیافریند و همواره همّتِ او ، موجوداتی را که آفریده است حفظ می کند » ( فصوص الحکم ، فصّ اسحاقی ، ص 88 ) تفصیلِ بیتِ فوق را می توان در سخنان ابن عربی یافت که فرق است میان عارفان و شعبده بازان ، زیرا عارف ، در خارج از ظرفِ ذهنی ، خرقِ عادت می کند در حالیکه شعبده بازان در قوۀ خیاله و واهمه تصرف می کنند . ]

شرح و تفسیر بخش قبل                     شرح و تفسیر بخش بعد