جمالت معجزِ حُسن است لیکن / حدیثِ غمزه ات سِحرِ مبین است

ای جانان ، جمالت معجز زیبایی است یعنی غایت حُسن به جمال تو منحصر است و حدیثِ غمزۀ چشمت سِحرِ آشکاره است . [ جمالت معجز حُسن است = در زیبایی به تمام زیبایان سَری و در تمام دنیا نظیر تو زیبایی وجود ندارد ]

ز چشمِ شوخِ تو جان کی توان بُرد / که دایم با کمان اندر کمین است

از چشم موزون و از نگاه مطبوع تو ای جانان چگونه می شود جان به در برد . که دائم با کمانِ ابرو در کمین است . یعنی باد و ابروی کمانی دائماََ در صدد شکار جان است . پس جان چگونه از آن خلاص شود . [ شوخ = در این قبیل موارد یعنی خونگرم . و یا کسی که حرکاتش مطبوع و موزون است ]

بر آن چشمِ سیه صد آفرین باد / که در عاشق کُشی سِحر آفرین است

بر آن چشم سیاه جانان صد آفرین باد . زیرا که در عاشق کشی سحار ممتاز و بی نظیر است . [ عاشق کشی = کشنده عاشق / سِحر آفرین = خلق کننده سِحر ، سحار ]

عجب علمی است علمِ هیأتِ عشق / که چرخِ هشتمش هفتم زمین است

علم هیأت عجب علمی است که از اشکال و قواعد عشق سخن می گوید که چرخ هشتم در برابر او مانند زمین هفتم است . [ هیأت = علمی است که از احوال ستارگان و وضع آنها نسبت به یکدیگر بحت می کند / چرخ هشتم = کنایه از فلک ثوابت است است . یعنی فلکی که کواکب ثابت در آن قرار دارند و مراد چرخ بلند و مقام و مرتبۀ عالی است . و هفتم زمین ، مقصود پایین ترین طبقۀ زمین ، اسفل السافلین ، و کنایه از پستی مقام است . چرخ هشتم به عنوان مقامی عالی به زمین هفتم به مثابۀ مقامی پست مقایسه شده . می گوید : چرخ هشتم در علم هیأت آنقدر ناچیز است که با پایین ترین طبقۀ زمین برابر است .

حاصل معنی : تصورات و قراردادهای نجومی در باب افلاک نزد عارفان که از طریق عشق به عوالم بالا سیر می کنند ارزشی ندارد . چنانکه در نظر عارف چرخ هشتم که در نجوم آخرین مرحلۀ علم منجمان است با زمین هفتم که مقام پستی است برابر است . آخرین حد درک عقل و علم آغاز مرحلۀ عشق است .

تو پنداری که بَدگو رفت و جان بُرد / حسابش با کِرام الکاتبین است

گمان مبری که بدگو یعنی ذمام و غیبت گو مُرد و جان خود را خلاص کرد یعنی با مردن جان خود را تخلیص کرد . زیرا حسابش هنوز با کرام الکاتبین تسویه نشده یعنی هنوز باقی است . مراد این است که اگر در این دنیا نتیجۀ عمل خود را ندیده ، در آخرت عذاب خدا باقی است ، و هر کس نتیجۀ عمل خود را خواهد دید .

مشو حافظ ز کیدِ زلفش ایمن / که دل بُرد و کنون در بندِ دین است

ای حافظ از مکرِ زلفِ او ایمن مباش زیرا دل را گرفت و بُرد و حالا به فکرِ بردن دین است و اسناد این کار به زلف مجازی است . زیرا آن که دل را گرفت و برد جانان است .