حکایت دادن شاه گوهر را در میان دیوان و مجمع به دست وزیر

حکایت دادن شاه گوهر را در میان دیوان و مجمع به دست وزیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان

حکایت دادن شاه گوهر را در میان دیوان و مجمع به دست وزیر

روزی سلطان محمود غزنوی به دیوان حکومتی رفت در حالیکه همۀ ارکان دولت در آنجا حضور داشتند . سلطان گوهری گرانبها از جیبِ خود درآورد و به وزیر گفت : قیمت این گوهر چقدر است ؟ وزیر گفت : بیش از صد خروار طلا . در این لحظه سلطان بدو گفت : این گوهر را بشکن . وزیر که شکستن گوهر را حیف می دانست از شکستن آن امتناع کرد . سلطان به آن وزیر آفرین گفت و خلعتی بخشید . سپس به فراشباشی گفت : این گوهر را بشکن . او نیز به دلیل حیف دانستن آن ، از این کار تن زد . و سلطان بدو نیز خلعت بخشید . سلطان بر همین منوال نیز همۀ شخصیت های برجستۀ حکومتی را امتحان کرد . تا آنکه نوبت به ایاز رسید . ایاز گفت قیمت این گوهر را نمی توانم وصف کنم ولی چون سلطان امر به شکستن آن می کند . آنرا می شکنم . در این لحظه دو قطعه سنگ از آستین خود درآورد و آن گوهر را خُرد و متلاشی کرد . امیران ایاز را به خاطر این کار نکوهیدند . ولی ایاز گفت : اطاعت از سلطان بالاتر از این گوهر است . سلطان خواست امیران را به خاطر نافرمانی بکُشد ولی ایاز پا در میانی کرد .

مأخذ این حکایت ، حکایتی است که در مصیبت نامه عطار آمده است ( مأخذ قصص و تمثیلات مثنوی ، ص 193 ) .

بود جامی لعل در دست ایاس / قیمت او برتر از حدّ و قیاس

شاه گفتش بر زمین زن پیش خویش / بر زمین زد تا که شد صد پاره بیش

شور در خیل و سپاه افتاد از او / کان همه کس را گناه افتاد از او

هرکسش می گفت ای شوریده رای / قیمت این کس نداند جز خدای

تو چنین بشکستی آخِر شَرم دار / عزتش بردی و افکندیش خوار ؟

شاه از آن حرکت تبسم می نمود / خویشتن  فارغ به مردم می نمود

آن یکی گفت این جهان افروز جام / از چه بشکستی چنین خوار ای غلام ؟

گفت فرمان بردن این شَه مرا / برتر از ماهی بود تا مَه مرا

تو به سوی جام می کردی نگاه / لیک من از جان به سوی قولِ شاه

بنده آن بهتر که بر فرمان رود / جام چه بوَد چون سخن در جان رود ؟

این حکایت در بیان ضرورت امتثال امر حق است . در این حکایتِ تمثیلی ، «سلطان» کنایه از حضرت حق و «ایاز» کنایه از عارف بِالله و «امیران و حواشی شاه» کنایه از اسیران هوی و بندیان نفسانیات و «جواهر» کنایه از جسم و مقتضیات جسمانی است که فی نَفسه ( به خصوص در نظر نَفس پرستان ) بسیار گرانقدر است . لیکن در مقایسه با امتثال امر الهی و ارتقای روحی پشیزی نیرزد . حضرت حق ، بندگان را به شکستن گوهر جسمانی و دُرِّ نفسانی فرا می خواند . بندگان مخلص به این دعوت لبیک گویند و با سنگ ریاضت و عبادت آنرا می شکنند . ولی دنیا پرستان آنرا عزیز می شمرند و به جای شکستن آن کمر به خدمتش می بندند . خلعت بخشیدن سلطان به آنان ، کنایه از این است که سعی و تلاش دنیا پرستان در نیل به مشتهیات اگر هم به نتیجه ای منجر شود دستیابی بدان ، دامی است برای اسارت بیشتر آنان و حرمان از اذواق و مواجید روحانی ، از اینرو عاقلان حقیقی و بندگان روشن بین به لذائذ حیوانی و زخارف دنیوی توجه نمی کنند تا به احوال متعالی برسند .

***


شرح و تفسیر اشعار ” حکایت دادن شاه گوهر را در میان دیوان و مجمع به دست وزیر ” در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدار جان مطالعه نمائید .

شرح و تفسیر پرسیدن شاه از وزیر قیمت گوهر را

شرح و تفسیر رسیدن گوهر از دست به دست آخر به ایاز

شرح و تفسیر تشنیع زدن امیران بر ایاز که چرا گوهر را شکستی

شرح و تفسیرقصد شاه به کشتن امیران و شفاعت کردن ایاز

شرح و تفسیر ببان گفتن ساحران به فرعون در وقت سیاست

شرح و تفسیرمجرم دانستن ایاز خود را در این شفاعت گری

Tags:
اولین نفری باشید که نظرتان را ثبت می کنید

ارسال پاسخ

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

*

تماس با دیدارجان

لطفا نظرات ، انتقادات و پیشنهادات خود را ارسال فرمایید.

درحال ارسال

وارد شوید

اطلاعات خود را فراموش کرده اید؟