گفتن عایشه به مصطفی که بی مصلا نماز می کنی | شرح و تفسیر

هر کجا یابی نمازی می کنی / می دود در خانه ناپاک و دنی

هر جا را پیدا می کنی در آن نماز می گزاری ، در حالی که آدم های نجس و ناپاک در خانه رفت و آمد می کنند .

مُستحاضه و طفل و آلودۀ پلید / کرده مُستَعمَل به هر جا که رسید

زنان مُستحاضه و کودکان و افراد آلوده و نجس به هر جا درآیند آنجا را نجس می کنند . [ مُستحاضه = شرح بیت 1797 دفتر دوم ]

گفت پیغمبر که از بهرِ مِهان / حق نَجِس را پاک گرداند بدان

پیامبر فرمود : بدان که حق تعالی برای بزرگان و مردان الهی ، هر پلیدی را پاک کرده است  . [ مِهان = بزرگان ، جمع مِه ]

سَجده گاهم را از آن رُو لطفِ حق / پاک گردانید تا هفتم طبق

از اینرو حق تعالی سجده گاهِ مرا تا طبقۀ هفتم آسمان پاک کرده است . [ اشاره است به حدیث « همۀ زمین برای من ، سجده گاه و پاک و پاک کننده قرار داده شده است » این حدیث از ابوهریره نقل شده است . ( احادیث مثنوی ، ص 69 ) ]

هان و هان ، ترکِ حسد کُن با شهان / وَرنه ، ابلیسی شوی اندر جهان

بهوش باش و بهوش باش که با شاهان حقیقی ( اولیاء الله ) حسادت نورزی و اِلّا تو نیز در این دنیا به ابلیسی تبدیل خواهی شد .

کو اگر زهری خورَد ، شهدی شود / تو اگر شهدی خوری ، زهری بُوَد

زیرا اگر یکی از اولیاء الله زهر بخورد ، آن زهر تبدیل به عسل می شود . در حالی که اگر تو عسل بخوری ، آن عسل برای تو زهر می شود . [ عارف اگر بهره ای از دنیا ببرد ، دنیا روحِ او را تباه نمی سازد . در حالی که اهلِ دنیا در بهره های دنیوی غرق می شوند و خود را می بازند . [ توضیح بیشتر در شرح ابیات 1603 تا 1605 دفتر اوّل ]

کو بَدَل گشت و ، بَدَل شد کارِ او / لطف گشت و ، نور شد هر نارِ او

وضع و حال او دگرگون شد . او عین لطف شد و هر یک از آتش های نَفسِ او به نورِ معرفت تبدیل گردید .

قوَّتِ حق بود مر بابیل را / ورنه مرغی چون کُشَد مر پیل را ؟

مثلاََ پرندگان ابابیل از نیروی الهی برخوردار بودند و اِلّا یک مشت مرغِ ضعیف چگونه می توانند فیل ها را از پا درآورند ؟ [ ابابیل = شرح بیت 1314 دفتر اوّل ]

لشکری را مرغکی چندی شکست / تا بدانی کآن صَلابت از حق است

مثلاََ لشکر نیرومندی را یک مشت مرغ در هم شکست تا این مطلب را دریابی که آن قدرت و صلابت از جانبِ حق تعالی است .

گر تو را وسواس آید زین قبیل / رَو بخوان تو سورۀ اصحابِ فیل

هر گاه چنین وسوسه هایی برای تو پدید می آید . برو سورۀ فیل را تلاوت کن . [ شرح این سوره در شرح بیت 1314 دفتر اوّل آمده است . ]

ور کنی با او مِرا و همسری  / کافرم دان گر تو ز ایشان سَر بَری

و اگر با او یعنی با ولیّ حق بستیزی و خود را با او برابر شماری ، کافرم اگر بتوانی جانِ سالم بدر بری . [ حکایت بعدی « کشیدن موش ، مهار شتر را » در تبیین این موضوع است که نباید نسبت به اولیاء الله اسائۀ ادب کرد و از فروتنی و تواضع آنان سوء استفاده نمود . چه گاهی برای تنبیه و تأدیب و رفع خودبینی نابخردان سرمست ، قهر و صولت خود را نشان می دهند . ]

شرح و تفسیر بخش قبل                   شرح و تفسیر بخش بعد