شرح و تفسیر غزل شماره 123 دیوان سعدی شیرازی

دلِ گم کرده در این شهر نه من می جویم / هیچ کس نیست که مطلوب مرا جویان نیست

این فقط من نیستم که در این شهر به دنبال دلِ از کف رفته ام می گردم ، بلکه باید گفت هیچکس نیست که خواهان معشوق من نباشد و همه در جستجوی او هستند . [ مطلوب = خواسته ، مقصود و منظور ، کنایه از معشوق و محبوب ]

آن پری زادۀ مه پاره که دل بند من است / کس ندانم که به جان در طلبش پویان نیست

کسی را نمی شناسم که از صمیم قلب خواهان یار دلبند من نباشد ، یاری که گویی در زیبایی از نژاد پریان است و به ماه می ماند . [ پری = جنّ مؤنّث که موجودی است از عالَم غیر مرئی که با جمال خود انسان را می فریبد / دانستن = شناختن / پویان = پوینده و شتابان  ]

ساربانا ، خبر از دوست بیاور ، که مرا / خبر از دشمن و اندیشۀ بدگویان نیست

ای ساربان ، برای من خبر و پیامی بیاور ، زیرا من از خصم خود بی خبرم و از بدگویان و ملامتگران هم واهمه ای ندارم . [ ساربان = ( «سار» به معنی شتر است و «بان» پسوند محافظت و نگه داری است) ،  کاروان سالار ، کسی که پیشاپیش شتران حرکت می کند و آنها را هدایت می کند / اندیشه = ترس و بیم ]

مرد باید که جفا بیند و منّت دارد / نه بنالد ،که مرا طاقت بدخویان نیست

مرد راه عاشقی کسی است که جور و جفای معشوق را تحمّل نماید و آن را منّت و احسانی بر خود بشمارد ، نه اینکه ناله سر دهد و بگوید که نمی توانم رقیبان و ملامتگران را تحمّل نمایم . [ منّت داشتن = مرهون احسان کسی بودن و احسان وی را پذیرفتن ]

عیب سعدی مکن ای خواجه ، اگر آدمی ای / کآدمی نیست که میلش به پری رویان نیست

ای بزرگوار ، اگر آدمی هستی ، سعدی را به دلیل دلدادگی و عشق سرزنش نکن ، زیرا کسی که به زیبارویان تمایلی ندارد ، در زمرۀ آدمیان به شمار نمی آید . [ خواجه = لقبی است برای وزیران ، آقا و سرور ، شخص بزرگ و مهتر / آدمی = انسان ]

شرح و تفسیر غزل 122 شرح و تفسیر غزل 124