بیان سخن گفتن به زبان حال و فهم کردن آن | شرح و تفسیر در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شاعر : مولانا جلال الدین محمد بلخی
کتاب : مثنوی معنوی
قالب شعر : مثنوی
آدرس شعر : مثنوی معنوی مولوی دفتر دوم ابیات 3625 تا 3640
نام حکایت : کرامات ابراهیم ادهم بر لب دریا
بخش : 14 از 14 ( بیان سخن گفتن به زبان حال و فهم کردن آن )
ابراهیم اَدهم ضمن سیر و سیاحت به لبِ دریایی رسید و آنجا نشست و به دوختن پاره هایِ خرقه اش مشغول شد . در این اثنا امیری که در سال های پیشین غلامِ او بود از آنجا گذر می کرد . همینکه چشمش به ابراهیم افتاد او را شناخت . ولی با کمالِ تعجب اثری از شاهزادگی و امارت در او نیافت . بلکه او را درویشی بی پیرایه و خاکسار یافت . پیشِ خود گفت : پس کو آن حکومت و …
متن کامل « حکایت کرامات ابراهیم ادهم بر لب دریا » را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
ای محبوب ، داستان شمع و پروانه را گوش کن و از خلالِ آن معنی و مقصود را به دست آور .
این بخش جلیل نیز در بیان این است که به صورت آنقدر توجه نکن که از معنی غافل شوی .
هر چند که بر حسبِ ظاهر گفتگویی در میان نیست ولی رازِ گفتگو در میان است . بهوش باش که به اوج پرواز کنی و نه همچون جُغد به پستی ها فرود آید . [ مانند اهلِ دنیا که اسیر آن هستند ]
برای مثال ، شخصی برای تعلیمِ شطرنج به کسی می گوید : این خانه ، خانۀ رُخ است . ولی او به جای اینکه به نحوۀ بازی شطرنج توجه کند به مو شکافی های جاهلانه می پردازد و در جواب می گوید : این خانه را رُخ از کجا آورده است ؟
رُخ این خانه را خریده یا از طریق ارث به او رسیده است ؟ خوشا به حالِ کسی که به معنی و مقصود توجه کند .
مثال دیگر ، یک عالِمِ نحو شناس برای تعلیمِ اینکه در عربی ، فاعل مرفوع است و مفعول ، منصوب . به عنوان مثال می گوید : ضَرَبَ زَیدََ عَمرواََ ( زید ، عمرو را زد ) شنونده ای نادان به جای توجه به مقصودِ گوینده ، سؤالِ بیجا می کند و می گوید : ببینم مگر عمرو ، گناهی مرتکب شده بود که زید او را کتک زد ؟
عمرو چه گناهی کرده بود که زیدِ بَدخو او را بی آنکه جُرمی مرتکب شود کتک زد ؟
نحو شناس می گوید : اینکه گفتم مانندِ پیمانه ای است که حاملِ دانۀ گندم است . تو به معنی توجه کن که پیمانه اهمیتی ندارد .
زید و عمرو مثالی بود برای اِعراب گذاری درست . اگر این قضیّه دروغ هم که باشد ، فایده اش این است که تو طرزِ اِعراب گذاری صحیح را یاد می گیری .
ولی شنوندۀ نادان باز می گوید : نخیر ، من این حرف ها سرم نمی شود . من هنوز نفهمیدم چرا زید ، عمرو را بی گناه و تقصیر کتک زده است ؟
نحو شناس می بیند چاره ای نیست جز آنکه به شوخی به آن نادان بگوید : سببِ کتک خوردن عَمرو ، این بود که یک «واو» دزدیده بود . [ عَمرو و زید بجای فلان و بهمان است . برای اینکه عَمر با عُمر اشتباه نشود . واوی زائد در انتهای آن می افزایند تا به صورت عَمرو نوشته شود . در حالت رفعی و جرّی بر همین هیأت است ولی در حالت نصبی ، واوِ آن ساقط می شود به این صورت ، عَمراََ ، در اینصورت احتیاجی به واوِ زائده نیست . زیرا عُمَر ، اسمی غیر منصرف است و هیچگاه تنوین قبول نمی کند . و با عمرو مشتبه نمی شود . ]
زید وقتی که از این مسئله باخبر شد . عَمرو را کتک زد . زیرا او پا از حدودِ خود فراتر نهاده بود . پس سزاوار بود که کتک بخورد . [ این تمثیل ، حکایت حالِ کسانی است که در شکل ها فرو مانده و از معنی بی خبرند . از اینرو گاه صورتِ داستان ها و تمثیل های فرزانگان را موردِ اِشکال قرار می دهند و در جزییات متوقف می شوند . ]
آن شنونده نادان گفت : این سخن درستی است و من آن را از رویِ دل و جان قبول کردم زیرا هر چیز کج در نگاهِ کج بینان ، راست جلوه می کند .
برای مثال ، اگر به یک آدم لوچ بگویی : ماه یکی است . می گوید : ماه ، دو تاست و اینکه می گویی یکی است موردِ تردید است .
و اگر کسی بخواهد او را مسخره کند و بگوید : دو تا ماه وجود دارد . آن سخن را درست می شمرد . این تمسخر سزاوار انسانِ فرومایه است .
دروغ ، پیرامونِ دروغگویان جمع می شود چنانکه « زنان پلید از آنِ مردان پلید هستند » این مطلب را روشن می کند . [ مصراع دوم اشاره به آیه 25 سورۀ نور که شرح آن در بیت 1495 دفتر اوّل آمده است . ]
کسانی که دلی گشاده دارند دستِ آنان نیز گشاده است . ولی کسانی که چشمِ دلشان کور است در سنگلاخِ حیات می لغزند و بر زمین می خورند . [ عِثار = لغزش ]
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
1) ای عاشقان ای عاشقان امروز ماییم و شما / افتاده در غرقابه ای ، تا خود که داند آشنا…
1) هر آن ناظر که منظوری ندارد / چراغ دولتش نوری ندارد 2) چه کار اندر بهشت آن مدّعی را…
1) ای بادِ بی آرامِ ما ، با گُل بگو پیغام ما / که : ای گُل ، گُریز اندر…
1) مگر نسیم سَحر بوی یار من دارد / که راحت دل امّیدوار من دارد 2) به پای سرو درافتاده…
1) ای نوبهارِ عاشقان ، داری خبر از یارِ ما ؟ / ای از تو آبستن چمن ، و ای…
1) غلام آن سبک روحم که با ما سر گران دارد / جوابش تلخ و ، پنداری شِکر زیر زبان…