شرح و تفسیر غزل شماره 136 دیوان سعدی شیرازی در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
ای کسی که تماشای تو موجب راحت و خندیدنت بلایی است . از لحاظ زیبایی بر همه زیبارویان پیشی گرفتی . [ آفت = بلا و گزند / گوی = توپ و گلوله ای چوبین که در بازی چوگان از آن استفاده می شود / خوبان = جمع خوب به معنی زیبارویان / لطافت = نرمی و لطف ، طراوت و تازگی / گوی ربودن = کنایه از پیروز شدن ، غلبه کردن ، پیشی گرفتن ، کامیاب شدن ]
ای آن که از لحاظ جمال و زیبایی مثل تصویرهای روی پارچه شهر ختا هستی و ای در لطافت چونان قطرات باران بهاری . [ دیبا = پارچه ابریشمی و حریر منقّش / خطا = ختا ، نام سرزمینی است در ترکستان و در ناحیه چین شمالی که به داشتن زیبارویان مشهور بوده است / نکویی = خوبی و لطافت ، زیبایی / نظافت = پاکی ]
ای زیبارو ، هر بار که با بی پروایی و شنگی ، هستیِ کسی را مثل سرزمینی فتح کردی ، خیال ، تو را مثل جانشینی بر آن مُلک مستقر ساخت . [ شوخی = گستاخی و بی پروایی ، دلبری ، شنگی / خیال = تصویر چیزی در ذهن هنگامی که در پیش چشم نباشد ، تصویر معشوق / خلافت = جانشینی ]
ای معشوق همچون سرو خرامان ، از راه رحمت و بخشایش بر ما گذری کن و ای کسی که در تابندگی به ماه می مانی . از سر مهربانی به ما نظری بیفکن . [ خرامان = روندۀ با ناز و تکبّر ، خوش رفتار / دُرافشان = درخشان و تابان / نظر = توجّه و عنایت ، نگاه / رافت = رأفت ، مهربان ]
به من می گویند : او را ترک کن و برو تا لذّت همنشینی با او از یادت برود . امّا می ترسم دوری راه ، عشقم را نسبت به او افزون کند . [ صحبت = دوستی و محبّت / هوس = میل و آرزو / بعد مسافت = دوری راه ]
ای خرد ، آیا به تو نگفتم که در قلمرو عشق برایت جایی نیست ؟ آری ، در دوران حکومت خاقان ترکستان خلافت کردن ممکن نیست . [ خاقان = لقب پادشاهان چین و ترک / خلافت = دستگاه حکومت اسلامی که بعد از پیغمبر (ص) بر ممالک اسلامی حکم راند ، در اینجا مطلق حکومت است ]
سرو از لحاظ تناسب در برابر قامت تو زیبا نیست و ماه هم نسبت به روی زیبایت زیبا به نظر نمی آید . [ با = در هر دو مصراع به معنی برابر است / به اضافت = به نسبت ]
هر عاشقی که معشوق به وی وعدۀ کُشتن دهد ، نباید از مرگ هراسی داشته باشد . [ مخالفت = ترس و بیم / دلآرام = کنایه از معشوق و محبوب ]
عاشقی که طالب یار است ، صد خوان برای دشمنان می گسترد ، به امید آن که روزی او معشوق را چون میهمانی بر سر آن خوان ببیند . [ باشد که = شاید که ، امید است که / ضیافت = مهمانی / طالب مقصود = کنایه از عاشق که طالب یار است ]
شمشیر در دست محبوبان ، لطیف و زیباست و عاشق مفلس نباید از لطافتی که در شمشیر عزیزان هست ، رنجیده گردد . [ ظرافت = زیبایی و لطافت / درویش = عاشق تنگدست / عزیزان = کنایه از معشوقان نازنین و عزیز ]
ای سعدی ، آنگاه که اسیر عشق گشتی ، در برابر تقدیر تسلیم باش ، زیرا در دریا هم مروارید و مرجان وجود دارد و هم هول و هراس . [ مرجان = سنگ سرخ رنگی است به صورت شاخه شاخه و معدن آن در موضعی از بحر قلزم است در ساحل افرقیه که در کف دریا چون گیاهی می روید ، مروارید ریزه و خرد / هول = ترس / مخافت = بیم / تن به قضا دادن = کنایه از تسلیم تقدیر و پیشامد شدن ]
افصح المتکلّمین ، مصلح بن عبدالله ملقب به سعدی شیرازی ، یکی از ستارگان قَدَرِ اوّل آسمان شعر و ادب فارسی است . وی به تقریب در سال 606 هجری قمری در شیراز و در خانواده ای که به تعبیر خودش ، همه از عالمان دین بودند ، دیده به جهان گشود . در کودکی پدر را از دست داد و تحت سرپرستی و تربیت جدِ مادریش قرار گرفت …
متن کامل زندگینامه سعدی شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
در میان آثار منظوم سعدی ، غزل هایش جایگاه ویژه ای دارد . بی تردید بخشی از شهرت سعدی از رهگذر سروده شدن این غزل ها تحقق یافته است . زیرا با مطالعه این سروده هاست که خواننده درمی یابد سعدی در یافته های عاطفی و احساسی خویش را در نهایت فصاحت و بلاغت به نظم کشیده و در اختیار مخاطب قرار داده است .
این غزل ها افزون بر جذابیت و دلفریبی و افزونی که در صورت آنها مشاهده می شود ، در بُعدِ معنایی آینه ای است از افکار انسان دوستانه ، عشق بع هستی و حیات بشری ، عنایت به عوالم روحانی و ماورایی ، تجربه های بشری که سعدی آنها را در سفرهایش و …
متن کامل معرفی جامع کتاب دیوان اشعار سعدی شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
1) ای عاشقان ای عاشقان امروز ماییم و شما / افتاده در غرقابه ای ، تا خود که داند آشنا…
1) هر آن ناظر که منظوری ندارد / چراغ دولتش نوری ندارد 2) چه کار اندر بهشت آن مدّعی را…
1) ای بادِ بی آرامِ ما ، با گُل بگو پیغام ما / که : ای گُل ، گُریز اندر…
1) مگر نسیم سَحر بوی یار من دارد / که راحت دل امّیدوار من دارد 2) به پای سرو درافتاده…
1) ای نوبهارِ عاشقان ، داری خبر از یارِ ما ؟ / ای از تو آبستن چمن ، و ای…
1) غلام آن سبک روحم که با ما سر گران دارد / جوابش تلخ و ، پنداری شِکر زیر زبان…