شرح و تفسیر ادب کردن شیر ، گرگ را که در قسمت بی ادبی کرده بود در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شیری همراه گرگ و روباهی به شکار رفتند . و یک گاو وحشی و یک بزِ کوهی و یک خرگوش شکار کردند . آنگاه شیر به گرگ دستور داد تا حیوانات صید شده را میان خود تقسیم کند . گرگ گفت : گاوِ وحشی سهمِ شیر باشد . بزِ کوهی سهمِ خودم و خرگوش سهمِ روباه . شیر ناگهان برآشفت . زیرا که دید گرگ در محضرِ شاهانه او ، حرف از «من» و «تو» و «قسمت من» و قسمت تو و او» می زند . در حالیکه این صیدها فقط با حضور نیرومند شیر حاصل شده است . از اینرو برای عقوبت گرگ ، پنجه ای قوی بر او زد و در دَم هلاکش نمود . سپس رو به روباه کرد و گفت : صیدها را تو تقسیم کن . روباه …
متن کامل حکایت رفتن گرگ و روباه در خدمت شیر به شکار را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید .
آن شیر سرفراز و گرانقدر ، سَرِ گرگ را برکَند تا دو رئیس و دو امتیاز وجود نداشته باشد . [ امتیاز و مغایرت از بین برود . ( دوسری = دو رئیس ، دو حاکم ) ]
ای گرگِ پیر تو مصداق حقیقی آیه شریفه 136 ، سوره اعراف هستی که می فرملاید : « پس ، از آنها انتقام گرفتیم و به دریا غرقشان کردیم . برای آنکه آیات ما را تکذیب کرده و از آن غافل مانده بودند » زیرا تو ای گرگ در مقابل امیر و شاهِ وجود فانی و مُرده نشده بودی .
شیر بعد از هلاکت گرگ ، رو به روباه کرد و گفت : این صیدها را تو برای غذای روزانه و یا صبحانه تقسیم کن .
روباه در برابر شیر ، سجده کرد و گفت : ای شاهِ برگزیده ، این گاوِ فربه و چاق برای صبحانه شما اختصاص دارد . [ سَمین = فربه و چاق ]
و این بز برای ناهار شاهِ پیروز و غالب و سلطان جنگل اختصاص یافته است . [ یَخنی = گوشتِ پخته سرد شده ، آبگوشتِ ساده ]
و آن خرگوش هم به جهتِ شامِ شاه است . خلاصه ، شب چَره شاه مهربان و بزرگوار است . [ روباه برای به دست آوردن دل شیر ، خرگوش را که حیوانی خُردک اندام بود . لایق شامِ شیر نم داند بلکه می گوید او به منزله شب چَره شیر است . ( شَب چَره = آجیل و شیرینی و میوه که در شب نشینی معمولا پس از شام می خورند ، به معنی چریدن حیوانات نیز آمده است ) ]
شیر از این سخنان روباه سرخوش و با نشاط شد و گفت : ای روباه تو عدل و داد را فروزان ساخته ای . بگو ببینم ، اینگونه تقسیم را از که آموخته ای .
ای بزرگوار ، این مسئله را از چه کسی آحوخته ای ؟ روباه گفت : ای شاهِ جهان ، این مطلب را از فرجام و سرنوشتِ گرگ آموخته ام . [ به راستی که عبرت از حوادث تاریخ چراغِ راهِ آدمی است ]
شیر به روباه گفت : چون تو رهین عشقِ ما گشتی و خود را فدا و فنا نمودی . پس هر سه صید را یکجا بگیر و برو که تو را به جهت آنکه اظهار وجود نکردی به اقبال و دولت رساندیم . [ در این بیت و ابیات بعدی اشاره به این است که چون خود را از میان برداشتی و جملگی خود را در راهِ محبوب فدا ساختی . ناچار او ذات و صفات و افعال خود را به تو عطا می کند و تو را جانشین و خلیفه خود می سازد . ( شرح مثنوی ولی محمد اکبرآبادی ، دفتر اول ، ص 239 ) ]
ای روباه ، از آنرو که تو کاملا به «ما» تبدیل شدی . تو را چگونه آزار دهیم . [ آزار دادن به تو مانند آزار دادن به خودمان است
ما تو را ، یعنی همه هستی از توست و همه صیدها از آنِ توست . اینک بر فلکِ هفتم پا بگذار و بالا بیا . [ حال که از هستی مجازی خود گذشتی و خودبینی را ترک کردی و وحدت را شهود نمودی . مقام و مرتبۀ معنویت تو بس تعالی یافته و بر مراتب و درجات آسمانها نائل شده ای و اسرار و حقایق را در بیشۀ معنا صید کرده ای . ]
از آنرو که تو از سرنوشت آن گرگِ فرومایه که همواره اظهار وجود می کرد و خودبینی می نمود . عبرت گرفتی . دیگر از این پس ، تو روباه نیستی بلکه شیرِ منی و مورد قبولِ من واقع شده ای . [ هر که وجودِ موهومِ خود را نفی کند و از خودبینی و انانیّت بگذرد . شیرِ بیشه طریقت می شود و به انسان کامل و خلیفة الله مُبدّل می گردد . ( دَنی = سست و فرومایه ) ]
خردمند کسی است که در بلایی که پرهیز و گریز از آن میسّر است . از مرگِ یارانش عبرت بگیرد . [ بلای ِمُحتَزَر = بلای حتمی الوقوع و بلایی که به هیچ وجه از پیش آمدن آن جلوگیری نتوان کرد . ( لغات و تعبیرات مثنوی ، ج 8 ، ص 240 ) . بلایی که هر چند وقوعش حتمی است لیکن گریز از آن به شرطِ بکار گرفتن خِرد و تجربت ممکن باشد ]
روباه همان لحظه سپاس و شکر بسیار گفت که شیر ابتدا گرگ را بدین کار خواند و سپس مرا ، تا بتوانم از او عبرت بگیرم و اشتباهِ او را نکنم و سر به باد ندهم .
اگر نخست به من دستور می داد که تو این شکارها را تقسیم کن . چه کسی می توانست از این مَهلکه جانِ سالم بدر بَرد ؟ یعنی نمی توانست بدر بَرد .
پس شکر و سپاس آن خدایی را که ما را پس از امّت های پیشین به دنیا آورد . [ تا بتوانیم از احوالِ گذشتگان خود پند بگیریم و اشتباه آنان را تکرار نکنیم ]
تا اینکه کیفرها و عقوبت هایی را که حق تعالی بر امت های گذشته نازل کرد با خبر شویم . [ سیاست = مجازات ، عقوبت . قرون ِ ماضیه = قرنهای پیشین و گذشته . قرن = مردمی را گویند که در زمانِ واحدِ نزدیک به هم زندگی کنند و در همین معنا در قرآن به صورت جمع و مفرد آمده است و در تعیین زمانِ قرن اختلاف کرده اند . از آن جمله برخی قرن را هفتاد سال یا هشتاد سال گفته اند و برخی صد سال و یا بیشتر . ( تفسیر اَلمَنار ، ج 7 ، ص 305 و 306 ) . در قرآن این کلمه هم بصورت مفرد آمده ( مانند سوره اَنعام ، آیه 6 ) و هم به صورت جمع ( مانند سوره مومنون ، آیه 42 ) ]
تا اینکه از احوالِ گرگان پیشین مطلع شویم و همانند روباه ، جانِ خود را به خوبی حفظ کنیم .
آن رسول حق و صادق در فرمایش خود ، از آنرو ما را اُمّتِ مرحومه ( مردمی که مورد لطف و رحمت حق قرار گرفته اند ) خواند که این اُمّت پس از همه امم دیگر آمد . [ اشاره است به حدیثِ « همانا اُمّتِ من مورد مهر و رحمت حق تعالی هستند . آنان را در آخرت عذابی نیست . بلکه تنها در دنیا عذاب شوند . آن هم به عذابِ کشته شدن و رخدادهای سخت و زلزله ها » ( احادیثِ مثنوی ، ص 32 ) ]
ای بزرگان ، بنگرید به استخوان و پشمِ آن گرگان که نمایان و پیداست . یعنی به آثار و احوالِ آنان بنگرید و از آن پند بگیرید . [ اشاره است به آیه 36 ، سوره نحل ، که می فرماید : « پس بگردید در روی زمین و آنگه بنگرید به فرجام حق ستیزان » ]
شخصِ خردمند این وجودِ موهوم را فرو می گذارد و غرور و خودبینی را فراموش می کند . زیرا که فرجام ناگوار فرعونیان و عادیان را شنیده . [ عاد قومی بود از اعراب بائده . بعضی از مفسران نظیر زمخشری با استناد به آیه 50 سوره نجم که از عادِ نخستین خبر می دهد . معتقدند که عاد دو قوم بوده است . یکی عادِ نخستین که آن را قومِ هود گویند و عادِ دیگری که آن را قوم اِرم نامند . ( کشاف ، ج 4 ، ص 429 ) ]
ولی اگر کسی دست از غرور و خودبینی برندارد . دیگران از فرجام ناگوار و عقوبتی که به واسطه گمراهی به او رسیده ، عبرت می گیرند . [ اِضلال = گمراه کردن ]
دکلمه ادب کردن شیر ، گرگ را که در قسمت بی ادبی کرده بود
سرزمین ایران از دیرباز مهد تفکرات عرفانی بوده است . از این رو در طی قرون و اعصار ، نام آورانی بی شمار در عرصه عرفان و تصوف در دامن خود پرورش داده است . یکی از این بزرگان نام آور ، حضرت مولانا جلال الدین محمد بلخی است که به ملای روم و مولوی رومی آوازه یافته است . او در ششم ربیع الاول سال 604 هجری قمری در بلخ زاده شد . پدر او محمدحسین خطیبی است که به بهاءالدین ولد معروف شده است و نیز او را با لقب سلطان العلما یاد کرده اند . بهاء ولد از اکابر صوفیه و اعاظم عرفا بود و خرقه او به احمد غزالی می پیوست و در علم عرفان و …
متن کامل زندگینامه مولانا جلال الدین بلخی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
مثنوی معنوی کتابی تعلیمی و درسی در زمینه عرفان ، اصول تصوف ، اخلاق ، معارف و …است . مولانا بیشتر به خاطر همین کتاب شریف معروف شده است . مثنوی معنوی دریای ژرفی است که می توان در آن غواصی کرد و به انواع گوهرهای معنوی دست یافت با آنکه تا آن زمان کتابهای ارزشمند و گرانقدری نظیر منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقت الحقیقت سنائی و گلشن راز شبستری از مهمترین و عمیق ترین کتب عرفانی و صوفیانه به شمار می رفتند ولی با ظهور مثنوی معنوی مولانا و جامعیت و ظرافت و نکته های باریک و …
متن کامل معرفی جامع کتاب مثنوی معنوی مولوی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
1) ای عاشقان ای عاشقان امروز ماییم و شما / افتاده در غرقابه ای ، تا خود که داند آشنا…
1) هر آن ناظر که منظوری ندارد / چراغ دولتش نوری ندارد 2) چه کار اندر بهشت آن مدّعی را…
1) ای بادِ بی آرامِ ما ، با گُل بگو پیغام ما / که : ای گُل ، گُریز اندر…
1) مگر نسیم سَحر بوی یار من دارد / که راحت دل امّیدوار من دارد 2) به پای سرو درافتاده…
1) ای نوبهارِ عاشقان ، داری خبر از یارِ ما ؟ / ای از تو آبستن چمن ، و ای…
1) غلام آن سبک روحم که با ما سر گران دارد / جوابش تلخ و ، پنداری شِکر زیر زبان…