نکته گفتن آن شاعر جهت طعن شیعۀ حلب | شرح و تفسیر

چشمِ کوران آن خَسارت را بدید / گوشِ کرّان آن حکایت را شنید

حتّی چشمِ نابینایان نیز آن رخداد زیانبار را دیده است . و گوشِ ناشنوایان هم آن ماجرا را شنیده است .

خفته بودستید تا اکنون شما / که کنون جامه دریدید از عَزا ؟

مگر تا به حال شما خوابیده بودید که تازه در عزای او جامۀ خود می درید ؟

پس عزا بر خود کنید ای خفتگان / زآنکه بَد مرگی است این خوابِ گران

پس ای خفتگانِ خوابِ غفلت بر خود سوگواری کنید . زیرا خواب سنگینِ جهل و غفلت به منزلۀ مرگی زشت و کریه است .

روحِ سلطانی ز زندانی بجَست / جامه چِه درانیم ؟ و چون خاییم دست ؟

روح سلطانی از زندان رها شد . چرا جامه چاک دهیم و دستِ تأسف بگزیم ؟ [ روحِ سلطانی = اگر اضافه وصفی فرض کنیم یعنی روح شامخ و والایی که در زندان بدن محبوس بود و با شهید شدنش از این زندان رها شد و به عالم قدس عروج کرد . امّا مراد مولانا از روحِ سلطانی ، روح قدسی و روح یک سلطان معنوی که در اعلی مرتبۀ ارواح قرار دارد .

چونکه ایشان خسروِ دین بوده اند / وقتِ شادی شد چو بشکستند بند

چون که خاندان پیامبر (ص) شاهانِ دین و ایمان بوده اند . چون درِ زندان دنیا را شکستند و رهیدند پس موقعِ شادمانی است .

سویِ شادَروانِ دولت تاختند / کُنده و زنجیر را انداختند

آن عزیزان کُنده و زنجیر دنیا را شکستند و به سراپردۀ سعادت الهی شتافتند . [ شادَروانِ دولت = سراپردۀ اقبال و سعادت / کُنده = تنۀ بریده شدۀ درخت ]

روزِ مُلک است و گَش و شاهنشهی / گر تو یک ذرّه از ایشان آگهی

اگر تو ذرّه ای از حالات ایشان خبر داشته باشی خواهی دانست که امروز برای آنان روز سلطنت معنوی و خوشی پادشاهی است . [ گَش = خوش و خوب ]

ورنِه یی آگه ، بُرو بَر خود گِری / زآنکه در اِنکارِ نقل و مَحشری

اگر از مراتبِ عالیۀ آنان آگاهی ننداری برو و به حال خود گریه کن . زیرا که انتقال به جهان آخرت و روز رستاخیز را انکار می کنی .

بر دلِ و دینِ خرابت نوحه کن / که نمی بیند جز این خاکِ کهُن

برو بر قلب و دین و ایمانِ خرابِ خودت گریه و شیون کن که چیزی جز این خاکِ کهنه را نمی بیند . یعنی عالم خاکی را می بیند .

ور همی بیند ، چرا نَبوَد دلیر / پُشت دار و جان سپار و چشم سیر ؟

اگر چشم دلت بجز عالمِ خاکی چیز دیگری می بیند . پس چرا توکّل کننده و جانباز و بی نیاز نیست ؟ یعنی اگر بینشی برتر داری چرا به این دنیا چسبیده ای و اهلِ ایثار و توکّل و مُستغنی نیستی . [ پشت دار = توکّل کننده ، متوکّل / جان سِپار = جانباز و فداکار / چشم سیر = بی نیاز ، مُستغنی ]

در رُخَت کو از مَیِ دین فَرّخی ؟ / گر بدیدی بحر ، کو کفِّ سَخی ؟

پس جلوه و خجستگی شرابِ دین در چهره ات کو و کجاست ؟ اگر مثلاََ تو دریا را دیده ای . پس دستِ بخشنده ات کو ؟ یعنی اگر از شرابِ عشق و معرفت الهی نوشیده ای چرا آثار و علائمِ آن در احوال و سِگالت دیده نمی شود ؟

آنکه جُو دید ، آب را نکند دریغ / خاصه آن کو دید آن دریا و میغ

مثلاََ آن کسی که حتّی جویِ آب را می بیند از عطای آب دریغ نمی ورزد . تا چه رسد به کسی که دریا و ابر را دیده باشد . [ میغ = ابر ]

شرح و تفسیر بخش قبل                     شرح و تفسیر بخش بعد