شرح و تفسیر غزل شماره 20 دیوان سعدی شیرازی در مرکز تخصصی شعر و عرفان دیدارجان
شرح و تفسیر غزل شماره 20 دیوان سعدی شیرازی
شاعر : ابو محمد مصلح بن عبدالله ملقب به سعدی شیرازی
کتاب : دیوان اشعار
قالب شعر : غزل
آدرس شعر : شرح و تفسیر غزل شماره 20 دیوان سعدی شیرازی
1) لاابالی چه کند دفتر دانایی را ؟ / طاعت وعظ نباشد سرِ سودایی را
2) آب را قول تو با آتش اگر جمع کند / نتواند که کند عشق و شکیبایی را
3) دیده را فایده آن است که دلبر بیند / ور نبیند ، چه بُوَد فایده بینایی را ؟
4) عاشقان را چه غم از سرزنشِ دشمن و دوست ؟ / یا غمِ دوست خورد یا غمِ رسوایی را
5) همه دانند که من سبزۀ خط دارم دوست / نه چو دیگر حَیَوان سبزۀ صحرایی را
6) من همان روز دل و صبر به یغما دادم / که مقیّد شدم آ دلبر یغمایی را
7) سرو بگذار که قدّیّ و قیامی دارد / گو ببین آمدن و رفتن رعنایی را
8) گر برانی نرود ، ور برود بازآید / ناگزیر است مگس دکّۀ حلوایی را
9) بر حدیثِ من و حُسنِ تو نیفزاید کس / حد همین است سخندانی و زیبایی را
10) سعدیا ، نوبتی امشب دُهُلِ صبح نکوفت ؟ / یا مگر روز نباشد شب تنهایی را ؟
شرح و تفسیر غزل شماره 20 دیوان سعدی شیرازی
لاابالی چه کند دفتر دانایی را ؟ / طاعت وعظ نباشد سرِ سودایی را
دفتر دانش و دانایی به کار عاشق بی پروا نمی آید ، همچنان که سر سودازده تابِ شنیدن نصیحت را ندارد . [ لاابالی = بی پروا ، بی ترس ، بی قید / وعظ = پند و نصیحت / سودا = یکی از اخلاط اربعه که غلبۀ آن موجب عشق و هوس و خیال ( مالیخولیا ) می شود / سر سودایی = سر سودا زده و گرفتار عشق ]
آب را قول تو با آتش اگر جمع کند / نتواند که کند عشق و شکیبایی را
اگر بتوانی در کلام یا پندار خویش آب و آتش را در کنار هم قرار دهی ( یعنی ضدّین را آشتی دهی ) هر گز نمی توانی بین عاشقی و شکیبایی آشتی برقرار کنی .
دیده را فایده آن است که دلبر بیند / ور نبیند ، چه بُوَد فایده بینایی را ؟
فایده چشم روشن این است که به یاری آن ، دلبر را ببیند . وگرنه در بینایی فایده ای وجود ندارد .
عاشقان را چه غم از سرزنشِ دشمن و دوست ؟ / یا غمِ دوست خورد یا غمِ رسوایی را
عاشقان از ملامت خودی و بیگانه بیمی ندارند ، زیرا عاشق یا باید غم دوست را تحمّل کند یا غمِ رسوایی را .
همه دانند که من سبزۀ خط دارم دوست / نه چو دیگر حَیَوان سبزۀ صحرایی را
همه می دانند که من خط سبزه چهره نگار را که تازه رُسته است ، دوست می دارم ، نه همانند آدمیان دیگر که سبزۀ صحرایی را دوست می دارند [ حیوان به قرینۀ سبزه ، اشاره به چهارپا دارد که از عشق بی خبر و سرگرم سبزۀ صحرایی است / خط = موهای تازه رُسته ای که گِردِ رخسار خوب رویان برآمده باشد ]
من همان روز دل و صبر به یغما دادم / که مقیّد شدم آ دلبر یغمایی را
من همان روزی که پای بند و دلبستۀ آن زیباروی یغمایی و غارتگر دل شدم ، دل و صبرم به تاراج رفت . [ مقیّد = اسیر و دلبسته / دلبر یغمایی = دلبر غارتگر و یغماپیشه ، و نیز یغما نام شهری است در ترکستان که به داشتن معشوقان زیبارو معروف است ]
سرو بگذار که قدّیّ و قیامی دارد / گو ببین آمدن و رفتن رعنایی را
سرو را با وجود آنکه قد و قامتی کشیده دارد ، رها کن و به او بگو که به جلوه گری های زیبا و حرکات موزون نگار ما بنگر . [ گذاشتن = رها کردن / رعنا = زیبا و خوب رو ]
گر برانی نرود ، ور برود بازآید / ناگزیر است مگس دکّۀ حلوایی را
اگر مگس را از دکّانِ شکر فروش برانی نمی ردود ، ناچار باز می گردد . زیرا مگس چاره ای جز گِردِ حلوا گشتن ندارد ، یعنی ای معشوق ، مرا از خود مران ، زیرا بی تو زیستن نمی توانم . [ دکّه حلوایی = دکّان حلوا فروش و شیرینی فروش ]
بر حدیثِ من و حُسنِ تو نیفزاید کس / حد همین است سخندانی و زیبایی را
هیچ کس قادر نیست چیزی بر سخنوری و شاعری من و زیبایی و ملاحت تو بیفزاید . چرا که نهایت سخندانی و زیبایی همین است که من و تو داریم . [ حدیث = سخن ، در اینجا شعر و شاعری ، سخنوری / حُسن = جمال و زیبایی / حد = اندازه و مقدار ]
سعدیا ، نوبتی امشب دُهُلِ صبح نکوفت ؟ / یا مگر روز نباشد شب تنهایی را ؟
آیا امشب بر خلافِ عادت ، دهل زن طبلِ بیداری فرو نمی کوبد ؟ یا شب فراق و تنهایی ، صبحی در پی ندارد ؟ [ نوبت = نواختن دهل و نای و امثال آن روزی چند بار بر درِ پادشاهان و امراء (لغت نامه) / نوبتی = منسوب به نوبت ، دهل زن و نقاره زن / مگر = آیا ]
دکلمه غزل شماره 20 دیوان سعدی شیرازی
دکلمه غزل شماره 20 دیوان سعدی شیرازی
افصح المتکلّمین ، مصلح بن عبدالله ملقب به سعدی شیرازی ، یکی از ستارگان قَدَرِ اوّل آسمان شعر و ادب فارسی است . وی به تقریب در سال 606 هجری قمری در شیراز و در خانواده ای که به تعبیر خودش ، همه از عالمان دین بودند ، دیده به جهان گشود . در کودکی پدر را از دست داد و تحت سرپرستی و تربیت جدِ مادریش قرار گرفت …
متن کامل زندگینامه سعدی شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
در میان آثار منظوم سعدی ، غزل هایش جایگاه ویژه ای دارد . بی تردید بخشی از شهرت سعدی از رهگذر سروده شدن این غزل ها تحقق یافته است . زیرا با مطالعه این سروده هاست که خواننده درمی یابد سعدی در یافته های عاطفی و احساسی خویش را در نهایت فصاحت و بلاغت به نظم کشیده و در اختیار مخاطب قرار داده است .
این غزل ها افزون بر جذابیت و دلفریبی و افزونی که در صورت آنها مشاهده می شود ، در بُعدِ معنایی آینه ای است از افکار انسان دوستانه ، عشق بع هستی و حیات بشری ، عنایت به عوالم روحانی و ماورایی ، تجربه های بشری که سعدی آنها را در سفرهایش و …
متن کامل معرفی جامع کتاب دیوان اشعار سعدی شیرازی را در مرکز تخصصی شعر و عرفان مطالعه نمایید.
منابع و مراجع :
- شرح غزلهای سعدی – جلد اول و دوم – نوشته دکتر محمدرضا برزگر خالقی و دکتر تورج عقدایی – انتشارات زوّار
بقرآن عالی هستید